Στους κύκλους των οπαδών οποιασδήποτε ομάδας κυκλοφορεί το ιδιαίτερα δημοφιλές φιλοσόφημα πως χωρίς τους οπαδούς, το ποδόσφαιρο είναι ένα τίποτα. «Κάθε ομάδα ανήκει στους φιλάθλους της».
Αυτή η ρήση θα έπρεπε να επιτελεί την επιτομή του ποδοσφαίρου. Τις περισσότερες φορές όμως, κι ειδικά όταν μιλάμε για ένα πρωτάθλημα όπως η Πρέμιερ Λιγκ, όσο ωραίο κι αν ακούγεται, δυστυχώς δεν ισχύει. Οι ομάδες ανήκουν σε εκατομμυριούχους ξένους χωρίς καμία σύνδεση με τον τόπο και μπορούν να αλλάζουν χέρια ή να μεταχειρίζονται όπως θέλουν οι ιδιοκτήτες τους, χωρίς ο φίλαθλος να έχει καμία δύναμη. Με τα μάτια στραμμένα στην επανέναρξη της Μπουντεσλίγκα, οι Άγγλοι έχουν την ευκαιρία να δουν πως έχουν τα πράγματα στην όχι και τόσο μακρινή, αλλά σίγουρα πιο υγιή, Γερμανία.
Πότε όμως άλλαξαν τα πράγματα στην Αγγλία; Θα έλεγε κανείς πως το turning point ήταν η 15η Απριλίου 1989, ή ίσως το καλοκαίρι του 1992, στην αρχή της πρώτης χρονιάς της Πρέμιερ Λιγκ, στιγμές-ορόσημα που όπως και να έχει, συνδέονται μεταξύ τους. Η τραγωδία του Χίλσμπορο ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι κι οδήγησε αρχικά στα δρακόντεια μέτρα της Μάργκαρετ Θάτσερ, με την Taylor Report για την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας στα γήπεδα που ήδη επί δεκαετίες μάστιζε την Αγγλία.
Αυτό οδήγησε στην ολική ανακατασκευή της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας στην χώρα, με κύριο εκπρόσωπο την καλογυαλισμένη Πρέμιερ Λιγκ. Τα γήπεδα, παλιά και καινούργια, ήταν πλέον καλύτερα από πριν, ασφαλέστερα και λιγότερο βίαια. Καταπολεμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό φαινόμενα όπως ο σεξισμός, η ομοφοβία κι ο ρατσισμός και η όποια εμφάνισή τους σήμερα, εξασφαλίζει στον θύτη έναν ισόβιο αποκλεισμό από το γήπεδο. Περιληπτικά, η εμπειρία έγινε πιο «family friendly». Αν βέβαια, μπορεί να το σηκώσει το πορτοφόλι σου!
Η τιμή για όλες τις βελτιώσεις στα γήπεδα περιελάμβανε μεταξύ άλλων την απομάκρυνση των εξεδρών για ορθίους, την μετατροπή των γηπέδων σε all-seaters και την απαγόρευση του αλκοόλ σε οποιοδήποτε σημείο που έχει οπτικό πεδίο στον αγωνιστικό χώρο. Μακροπρόθεσμα, όπως αναμενόταν υπήρξαν και επιπτώσεις. Σχεδόν κυριολεκτικά οι τιμές των εισιτηρίων «εκτοξεύθηκαν», πολλοί νέοι άνθρωποι έμμεσα αποκλείστηκαν από τις εξέδρες, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να ανεβαίνει η μέση ηλικία των θεατών, η ενεργή συμμετοχή του κόσμου (λέγε με ατμόσφαιρα) να πηγαίνει περίπατο και οι ομάδες πλέον να μην διαφέρουν και σε πολλά από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία, που ο καθένας που έχει τα λεφτά μπορεί να αγοράσει και να πουλήσει.
Οι φίλαθλοι, που πριν μπουν στο γήπεδο αντιμετωπίζονται σαν πιθανοί τρομοκράτες, δεν ελέγχουν τις ομάδες τους. Αντ’ αυτού, είναι καταναλωτές σε ένα show που τυγχάνει να είναι ποδοσφαιρικό. Υπάρχουν και αυτοί που το καταλαβαίνουν, αναγνωρίζουν πως δεν θέλουν να είναι μέρος τους και καταφεύγουν στην ομάδα του χωριού ή της μικρής τους πόλης για την πραγματική εμπειρία, στις non league κατηγορίες. Ίσως να σκεφτεί κανείς πως όλα αυτά ήταν αναπόφευκτα με την αύξηση της δημοφιλίας του πρωταθλήματος και των ομάδων του σε παγκόσμιο επίπεδο. «Halte mein bier» όπως θα έλεγε κάποιος Γερμανός φίλος μας ακούγοντας αυτά τα λόγια, γιατί στην δική του χώρα, τα πράγματα είναι διαφορετικά!
Στην Γερμανία, τα γήπεδα είναι γεμάτα, οι ατμόσφαιρες εκπληκτικές και το πρωτάθλημα κυμαίνεται σε ένα επίπεδο πολύ κοντά στο αγγλικό. Μα το κυριότερο είναι πως οι φίλαθλοι είναι κυριολεκτικά μέρος της ομάδας τους. Καταρχάς, τα εισιτήρια είναι φθηνά. Οι οπαδοί έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν αγώνες ακόμη και των κορυφαίων ομάδων με αντίτιμο κάτω από 20 ευρώ! Το κοινό είναι σε μεγάλο βαθμό νεανικό, ειδικά στις κερκίδες των ultras όπου υπάρχουν ακόμη θέσεις ορθίων (safestanding), και ζωηρό. Η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα επιτρέπονται στους περισσότερους χώρους του γηπέδου. Αυτά δεν ισχύουν επειδή οι ποδοσφαιρικές αρχές της Γερμανίας είναι ο «κουλ» θείος εκεί όπου οι αγγλικές είναι ο αυστηρός γονιός, αλλά συμβαίνουν επειδή οι ίδιοι οι οπαδοί θέλουν να συμβεί, επειδή οι ομάδες είναι «δικές» τους.
Ίσως έχει πάρει το αυτί σας κάποια στιγμή για τον «Κανόνα 50+1». Με de facto εξαιρέσεις, όπως την Μπάγιερ Λεβερκούζεν της φαρμακοβιομηχανίας Bayer και της Βόλφσμπουργκ της Volkswagen, οι επενδυτές στην Μπουντεσλίγκα απαγορεύεται να έχουν μετοχές πάνω από το 49% του συνόλου της ομάδας, ως προϋπόθεση για την συμμετοχή τους στο πρωτάθλημα. Το υπόλοιπο τουλάχιστον 51% ανήκει στους φιλάθλους, οι οποίοι κρατούν με αυτόν τον τρόπο την τύχη τους στα ίδια τους τα χέρια, μένοντας ασφαλείς από δυσάρεστες εκπλήξεις και τις ορέξεις των πλουσίων.
Η αλήθεια βρίσκεται σ̶τ̶ο̶υ̶ς̶ ̶S̶e̶x̶ ̶P̶i̶s̶t̶o̶l̶s̶ στον ποδοσφαιρικό ακτιβισμό.
Οι «γκρινιάρηδες» οπαδοί δεν είναι αποκλειστικά γερμανικό φαινόμενο, κάθε άλλο μάλλον. Η αποκλειστικότητα που συναντάνται στην Γερμανία έγκειται στην δύναμη που έχουν και στην αποτελεσματικότητα των πράξεών τους. Ιστορικά οι γερμανικές ομάδες ήταν εξαρχής σωματεία με μέλη τους ίδιους τους οπαδούς, κυρίως σε ερασιτεχνικό επίπεδο μέχρι και την ίδρυση της Μπουντεσλίγκα το 1963, όταν και υιοθετήθηκε ο επαγγελματισμός, πολύ αργότερα από πολλά άλλα ποδοσφαιρικά έθνη. Όταν το 1998 η Πρέμιερ Λιγκ είχε ήδη αλλάξει τα δεδομένα στην Αγγλία, οι Γερμανοί αποφάσισαν να βάλουν για πρώτη φορά ιδιώτες επενδυτές στο παιχνίδι, εισάγοντας όμως και τον κανόνα «50+1» ώστε να εξασφαλιστεί η ιεραρχία με τους οπαδούς να έχουν τον τελευταίο λόγο για την ομάδα τους και τις πολιτικές που θα ακολουθεί.
Αν κάποιος δει τις τιμές των εισιτηρίων σε Αγγλία και Γερμανία κι αναρωτηθεί γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά, η απάντηση κρύβεται εδώ. Οι όμορφες εικόνες, που έχει προσφέρει αυτή η «ιδιαιτερότητα» στην Γερμανία, είναι ουκ ολίγες, όπως για παράδειγμα τους φιλάθλους της Ουνιόν Βερολίνου, μίας ομάδας που μόλις φέτος έφτασε για πρώτη φορά στην Μπουντεσλίγκα κι όμως έχει ένα γήπεδο 22,000 θέσεων το οποίο χτίσανε κυριολεκτικά οι ίδιοι οι οπαδοί της, το δεύτερό τους σπίτι. Φυσικά αυτός ο κανόνας δεν αρέσει σε όλους. Ομάδες όπως η Μπάγερν φοβούνται πως τους κρατάει πίσω σε σχέση με τους ξένους ανταγωνιστές τους με τους πλούσιους επενδυτές και το μάλλον απεριόριστο μπάτζετ τους. Ο πρόεδρός της, Καρλ-Χάιντζ Ρουμενίγκε, έχει ταχθεί υπέρ της κατάργησης του κανόνα, καθώς: «Είμαστε οι τελευταίοι από τα πέντε μεγάλα πρωταθλήματα που κρατάνε εκτός τους επενδυτές».
Ίσως ο μεγαλύτερος «πολέμαρχος» υπέρ της κατάργησης του κανόνα να είναι ο πρόεδρος της Χοφενχάιμ, Ντίτμαρ Χοπ. Η Χοφενχάιμ μέχρι και το 2008 ήταν ομάδα χαμηλότερων κατηγοριών χωρίς παρουσία στην Μπουντεσλίγκα. Έκτοτε είναι βασικό μέλος της ελίτ κατηγορίας με συμμετοχές μέχρι και στο Τσάμπιονς Λιγκ. Στην κοινή γνώμη είναι «πλαστικός σύλλογος» που χρωστάει όλα του τα επιτεύγματα στα χρήματα του προέδρου του.
Ο Χοπ, ενώ έχει προσπαθήσει να κάνει διάλογο με τους επικριτές του, έχει αποτύχει και φραστικές επιθέσεις σε βάρος του έχουν καταλήξει σε συλλήψεις και πρόστιμα. Το 2011 υπάλληλος της Χοφενχάιμ είχε πιαστεί να χρησιμοποιεί ένα ειδικό μηχανισμό ήχου μπροστά από τους εκδρομείς οπαδούς της Ντόρτμουντ, με σκοπό να «πνίξει» συνθήματα που θεωρούσε προσβλητικά προς τον Χοπ, αλλά και να βρει τους υπαίτιους και να τους καταδιώξει, ενώ ακόμη γινόταν μία προσπάθεια για συμβιβασμό μεταξύ του Χοπ και των επικριτών του. Παρότι η Χοφενχάιμ δήλωσε πως η ίδια κι ο πρόεδρός της δεν γνώριζαν τίποτα γι’ αυτή την ενέργεια, στα μάτια του κόσμου ο υπαίτιος ήταν ξεκάθαρα ο Χοπ. Έκτοτε μάλλον δεν έχει υπάρξει αγώνας μεταξύ των δύο ομάδων που να μην ανέβηκαν πανό και να ειπώθηκαν συνθήματα για τον ίδιο από τους φίλους των «Κίτρινων».
Από το 2008 οι ίδιοι είχαν ανεβάσει πανό με το πρόσωπό του να σημαδεύεται από έναν sniper, ενώ κι από διαφορετικές εξέδρες πολλές φορές έχει παρατηρηθεί το μήνυμα «Du hurensohn» με παραλήπτη τον ίδιο, την μετάφραση του οποίου την αφήνουμε σε εσάς. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η μάχη που καλούνται να δώσουν οι φίλαθλοι γίνεται ιδιαίτερα έντονη. Μόλις στις 29 Φεβρουαρίου φέτος, όταν η Χοφενχάιμ φιλοξένησε την Μπάγερν κι αφού η δεύτερη επικρατούσε χωρίς πρόβλημα με 0-6 σε ένα παιχνίδι που είχε διακοπεί δύο φορές λόγω των πανό των φιλοξενούμενων, οι παίκτες των δύο ομάδων αποφάσισαν να παίξουν τα εναπομείναντα λεπτά κάνοντας πασούλες μεταξύ τους, σαν σε προπόνηση.
Ο λόγος που αυτή τη φορά ξέφυγαν περισσότερο τα πνεύματα, ήταν η πρόσφατη ανακοίνωση της απαγόρευσης μετακίνησης για τους φίλους της Ντόρτμουντ στο γήπεδο της Χοφενχάιμ για τις επόμενες δύο μεταξύ τους αναμετρήσεις λόγω των συνεχών τους επιθέσεων προς τον Χοπ, απόφαση που θεωρήθηκε κατάφωρη αδικία κι επίθεση στα δικαιώματα των Γερμανών οπαδών, ειδικά αφού από το 2017 ο πρόεδρος της DFB, Ράινχαρντ Γκρίντελ, είχε υποσχεθεί να καταργήσει τις συλλογικές τιμωρίες οπαδών, αλλαγή που ποτέ δεν υιοθετήθηκε.
Η οργή των οπαδών δεν καταλάγιασε καθόλου από το γεγονός ότι ο αγώνας σταμάτησε δύο φορές κι οι ίδιοι κατακρίθηκαν, όταν περιστατικά μισαλλοδοξίας στα γήπεδα (ομοφοβίας, ρατσισμού κλπ) δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Μόλις έναν μήνα πριν, ο έγχρωμος Γιόρνταν Τορουναρίγκα της Χέρτα σε αγώνα κυπέλλου στην Σάλκε είχε δεχτεί δεύτερη κίτρινη κάρτα για την εξοργισμένη αντίδρασή του σε ρατσιστική επίθεση που δέχτηκε εν ώρα αγώνα, κι εκείνο το παιχνίδι δεν είχε διακοπεί, ούτε οι παίκτες σταμάτησαν να αγωνίζονται μέχρι να λήξει ο αγώνας!
Ακόμη μία απειλή για την αυτοδιαχείριση των συλλόγων ακούει στο όνομα Μάρτιν Κιντ. Ο επενδυτής του Ανόβερου, που υποβιβάστηκε πέρσι από την Μπουντεσλίγκα, μετράει πολλά χρόνια χρηματοδότησης στην ομάδα, με απώτερο σκοπό να καταφέρει να την αναλάβει πλήρως. Χρόνια τώρα τρέχει στα δικαστήρια προσπαθώντας να σκοτώσει τον προαναφερόμενο κανόνα, ανεπιτυχώς όμως. Για τον ίδιο, ο συγκεκριμένος κανόνας τρέφει μία πλούσια, «υπόγεια» ελίτ της οποίας η εξουσία δεν αμφισβητείται ποτέ. «Πρέπει να θάψουμε τον κανόνα και να αναπτύξουμε νέους», έχει δηλώσει μεταξύ άλλων, ειδικά στις περιόδους που σχεδόν κάθε χρόνο στέφεται πρωταθλήτρια η Μπάγερν. Τον Απρίλιο του 2018 προσπάθησε να πείσει τις ομάδες να ψηφίσουν υπέρ της κατάργησης του νόμου και φαινόταν πως θα τα καταφέρει, όμως υπολόγισε χωρίς τους φιλάθλους.
Τα γήπεδα γέμισαν με πανό που υποστήριζαν την παραμονή του κανόνα, όμως αυτό ήταν απλά το συμπλήρωμα. Σύνδεσμοι της Φράιμπουργκ μαζί με άλλους του ίδιου του Ανόβερο ξεκίνησαν μία καμπάνια αιτήσεων, που κινητοποίησε περίπου 3.000 οπαδικούς συνδέσμους σε όλη τη χώρα, εκπροσωπώντας εκατοντάδες χιλιάδες φιλάθλους. Την μέρα της ψηφοφορίας στην Φρανκφούρτη, οι οπαδοί των δύο ομάδων αποκάλυψαν ένα πολύμετρο ρολό χαρτί με όλες τις υπογραφές σε ένα σημείο απ’ όπου πέρασαν όλοι οι πρόεδροι των ομάδων πηγαίνοντας να ψηφίσουν. Η τροπολογία δεν πέρασε, με τον CEO της Ντόρτμουντ να δηλώνει ότι το απέρριψε επειδή η πλειοψηφία των 150.000 μελών της Ντόρτμουντ ήταν κατά του μέτρου.
Από τα παραπάνω φαίνεται πως ούτε στην Γερμανία η κατάσταση αντιπροσωπεύει κάποιον επίγειο ποδοσφαιρικό «παράδεισο», όμως οι Άγγλοι πρέπει να έχουν πολλούς λόγους να ζηλεύουν τους Γερμανούς συναδέλφους τους. Αυτά που οι Άγγλοι οπαδοί ονειρεύονται για την ομάδα τους, στην Γερμανία τα διεκδικούν ενεργά, από την ιδιοκτησία, από τους ίδιους τους φιλάθλους όπως φάνηκε παραπάνω, μέχρι και τα φθηνά εισιτήρια. Είναι οι θέσεις που έχουν μέσα στις ομάδες που κάνουν τη διαφορά και δίνουν δύναμη στην φωνή τους, την οπαδική φωνή που στην Αγγλία δεν έχει δύναμη για να αλλάξει και πολλά.
Όταν η Μπουντεσλίγκα αποφάσισε να εισάγει αγώνες στην Δευτέρα για τηλεοπτικούς σκοπούς σε βάρος των φιλάθλων (Monday Night Football), αφού τους ανάγκαζαν στην ουσία να χρειάζεται να πάρουν μία μέρα άδεια από την δουλειά τους αν θέλουν να υποστηρίξουν την ομάδα τους (πόσο μάλλον αν πρόκειται για εκτός έδρας ταξίδι), οι ίδιοι πολέμησαν. Από αναμενόμενα πανό με τον Garfield και την λεζάντα «I hate Mondays» από τους φιλάθλους της Βέρντερ Βρέμης, μέχρι «καρυδάτες» δράσεις σαν αυτή της Ντόρτμουντ, όταν σε ολόκληρο αγώνα άφησε κλειστή την γνωστή της θύρα «Yellow Wall», μποϊκοτάζ της τάξεως των 20.000 ανθρώπων.
Ίσως η πιο γνωστή δράση να ήταν της Άιντραχτ Φρανκφούρτης, της οποίας οι οπαδοί πέταξαν χιλιάδες μπαλάκια του τένις πριν από έναν αγώνα και κάλυψαν ένα από τα τέρματα με χαρτί τουαλέτας. Μαζί και με πολλές άλλες δράσεις, το αποτέλεσμα ήταν η Μπουντεσλίγκα να υποσχεθεί δημοσίως πως θα εγκαταλείψει τα Δευτεριάτικα παιχνίδια στην επόμενη διαπραγμάτευση των τηλεοπτικών.
Ουσιαστικά, οι φίλαθλοι πήραν μία μεγάλη νίκη έναντι εκείνων από τους οποίους κινδυνεύει το γερμανικό ποδόσφαιρο, μία νίκη του ποδοσφαιρικού ρομαντισμού, αυτών που πονάνε πραγματικά το άθλημα, έναντι των χρημάτων. Κανένα σύγχρονο κείμενο για οπαδικές δράσεις στην Γερμανία δεν θα ήταν ολοκληρωμένο χωρίς μία αναφορά στην πιο πρόσφατη παραφωνία των παραδόσεων της χώρας, τους «Κόκκινους Ταύρους» και την Λειψία. Πρακτικά ομάδα του κολοσσού της Red Bull, έχει καταφέρει να αποφύγει τον… άβολο περιορισμό έχοντας ένα πολύ μικρό κλαμπ «οπαδών» που τρέχει τον σύλλογο, στο οποίο υπάρχει ένα πανάκριβο ετήσιο κόστος συμμετοχής και μαντέψτε, τυγχάνει να αποτελείται από υπαλλήλους της Red Bull. Αν και είναι προφανές τι σημαίνει το RB στο όνομα της ομάδας, τυπικά το βαφτίσανε «RasenBallsport»!
Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς πόσο δεν άρεσε αυτός ο νέος παίκτης στους υπόλοιπους της «αγέλης». Με κάθε άνοδο, οι διαμαρτυρίες εντείνονταν. Από λεπτά σιγής πριν τον αγώνα και μποϊκοτάζ εκτός έδρας παιχνιδιών στην πόλη της Λειψίας, μέχρι επιθέσεις στους φιλάθλους της RB μέχρι και ρίξη ενός κομμένου κεφαλιού ταύρου (!), από τους οπαδούς της γειτόνισσας Ντινάμο Δρέσδης. Ο σύλλογος παραμένει ένας παρίας στην ποδοσφαιρική Γερμανία, ένας αντιπαθητικός συγγενής του οποίου οι φίλαθλοι εκπροσωπούν ένα τεχνητό, μαρκετίστικο κατασκεύασμα και κανείς δεν φαίνεται να κάνει οικονομία όταν εκφράζεται για το πως αισθάνεται για αυτή την ομάδα.
Παρατηρώντας κανείς τις διαφορές της Αγγλίας με την Γερμανία, ίσως αναρωτηθεί πόσες ιστορίες τρόμου χρειάζεται να συμβούν στο Νησί πριν οι αρχές δώσουν φωνή στους ίδιους τους οπαδούς. Πολλοί είτε δημιουργούν ερασιτεχνικά σωματεία-κλώνους των αγαπημένων τους ομάδων, άλλοι τις εγκαταλείπουν πλήρως για χάρη των ερασιτεχνών της γειτονιάς, ενώ ουκ ολίγοι έχουν να διηγούνται τα καμώματα που περνάνε εξαιτίας των άσχετων κι αδιάφορων προέδρων τους.
Όταν στην Γερμανία η Μπάγερν «έσωζε» την αντίζηλο Ντόρτμουντ, στην Αγγλία ομάδες με μεγιστάνες προέδρους όπως η Μάντσεστερ Σίτι και η Τσέλσι παραβιάζουν το Financial Fair Play, άλλες ομάδες της Φούτμπολ Λιγκ αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα που οδηγούν μέχρι και στην απόσυρση από το πρωτάθλημα, ενώ νεοφώτιστες ομάδες μπορούν να ξοδέψουν μέχρι και πολλές δεκάδες εκατομμύρια σε μεταγραφές, απλά για να υποβιβαστούν και πάλι στην Τσάμπιονσιπ!
Αν οι Άγγλοι φίλαθλοι θέλουν να σταματήσουν να αντιμετωπίζονται σαν καταναλωτές με ατελείωτο κομπόδεμα και να αρχίσουν να έχουν λόγο τότε θα πρέπει να πάρουν παράδειγμα από τις δράσεις των Γερμανών, είτε συμφωνούν είτε όχι με τις κατευθύνσεις τους. Να συσπειρωθούν ώστε να αρχίσουν να κλείνουν το χάσμα μεταξύ αυτών και των ομάδων τους, που εδώ και χρόνια τους έχει κρατήσει σε μία παθητική στάση. Έχει πλέον αποδειχθεί πως μεγάλες δυνάμεις μπορούν να νικηθούν με αλληλεγγύη, οργάνωση αλλά και συνεχή επαγρύπνηση, γιατί η δύναμη και τα χρήματα δεν κοιμούνται ποτέ!
