Το μακρινό 1983 ο αντικομφορμιστής Άλεξ Φέργκιουσον οδήγησε την Αμπερντίν στην κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων απέναντι στη Ρεάλ Μαδρίτης.
«Δεν έχω φοβηθεί κανέναν σε όλη μου την καριέρα, όμως ο Φέργκιουσον ήταν από την πρώτη μέρα ένας τρομακτικός μπάσταρδος», θα δηλώσει πρίν περίπου 50 χρόνια ο σκληροτράχηλος μέσος, θρύλος της Ιστ Στέρλινγκσαϊρ, Μπόμπι ΜακΚάλεϊ. Η συνάντηση των δύο Σκωτσέζων το 1974, όταν ο πρώτος ήταν 32 ετών και ο δεύτερος 22, δεν ενείχε τη σχέση που υποδηλώνουν οι ηλικίες τους, δηλαδή αυτήν των συμπαικτών. Ο Άλεξ Φέργκιουσον σε αυτήν την «τρυφερή» ηλικία έκανε τα πρώτα του προπονητικά βήματα και ήταν εξαρχής αποφασισμένος να κερδίσει τον σεβασμό, και την υπακοή αν θέλετε, των πολλές φορές συνομήλικων ή και γηραιότερων παικτών του.
Το θράσος και οι καταφανείς ικανότητές του τον κράτησαν στην πόλη του Φόλκερκ για μόλις τέσσερις μήνες, αφού η σαφώς ιστορικότερη Σεντ Μίρεν της ίδιας κατηγορίας, του έδωσε χρήματα, μα πάνω απ’ όλα όραμα, για να τον δελεάσει να αναλάβει τα ηνία της. Οι όποιες αμφιβολίες κάμφθηκαν μετά τις συμβουλές του θρυλικού Σκωτσέζου προπονητή Τζοκ Στάιν και ο Φέργκιουσον βάλθηκε σε χρόνο-ρεκόρ να δείξει πως θα αποτελέσει το -προπονητικό- μέλλον όχι μόνο της χώρας του, αλλά ολόκληρης της Βρετανίας – αν υποθέσουμε ότι μπήκε λίγο αργότερα στη συζήτηση για την Ευρώπη.
O «Τσίχλας» δεν άργησε να μεταλλάξει τη Σεντ Μίρεν και να την ανεβάσει στην κορυφαία κατηγορία της χώρας ύστερα από έξι χρόνια απουσίας, επενδύοντας στα νεαρά ταλέντα της χώρας για να αντιμετωπίσει τις παραχωρήσεις των παραγωγικών επιθετικών ΜακΛέοντ και ΜακΚίν σε Σαουθάμπτον και Ρέιντζερς αντίστοιχα. Η ομάδα του Φέργκιουσον είχε μέσο όρο ηλικίας που δεν έφτανε τα 20 έτη (!), έπαιζε ένα ασυνήθιστο για την εποχή, και την περιοχή, επιθετικό ποδόσφαιρο κι ερχόταν να κοντραριστεί στα ίσια με τους «μεγάλους» της χώρας.
Τότε εντελώς ξαφνικά, φαινομενικά χωρίς λόγο, ο Σκωτσέζος τεχνικός απολύθηκε. Η διοίκηση της ομάδας τον κατηγόρησε για παραβίαση συμβολαίου, για παράνομες προσωπικές πληρωμές παικτών, για εκφοβιστική συμπεριφορά απέναντι στη γραμματέα του και κλοπή των κλειδιών του γραφείου της, καθώς και για προτροπή προς φορολογική απάτη. «Είναι ακόμα ανώριμος και μικροπρεπής. Δεν έχει την προπονητική ικανότητα να καθοδηγήσει την ομάδα», θα δηλώσει μάλιστα ο πρόεδρος Γουίλι Τοντ. Όπως βέβαια θα αποδειχθεί αργότερα όλα αυτά ήταν απλές δικαιολογίες, αφού ο Φέργκιουσον είχε ήδη συμφωνήσει προφορικά να αναλάβει την Αμπερντίν και μάλιστα πριν τελειώσει καν η σεζόν, προσπαθούσε να πείσει τους καλύτερους παίκτες του να τον ακολουθήσουν στο επόμενο προπονητικό του βήμα.
Το σούσουρο που δημιούργησε η Σεντ Μίρεν, που έμεινε τελικά στην ιστορία ως η μόνη ομάδα που απέλυσε τον Φέργκιουσον, εμπόδισε τη μετακίνησή του στην Αμπερντίν, που τελικά επέλεξε τον Μπίλι ΜακΝίλ για να αποφύγει το σκάνδαλο. Ο ποδοσφαιρικός θρύλος της Σέλτικ δεν άργησε να εντυπωσιάσει στο Πιτόντρι, όντας αήττητος από τον Δεκέμβριο κι έπειτα στο πρωτάθλημα, εκεί όπου η ομάδα τερμάτισε 2η, και φτάνοντας στον τελικό του Κυπέλλου Σκωτίας (ήττα με 2-1 από τη Ρέιντζερς) για πρώτη φορά μέσα στη δεκαετία. Φυσιολογικά τότε, η Σέλτικ που είχε «κατρακυλήσει» στην 5η θέσει τον έφερε άρον άρον στη Γλασκώβη, ανοίγοντας τον δρόμο για την ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας -επιτέλους- από τον Φέργκιουσον.
Τα κατορθώματα του ΜακΝίλ και η δική του απραξία αποτέλεσαν τροχοπέδη στην αρχή της θητείας του «Τσίχλα» στον σύλλογο. Την πρώτη του σεζόν (1978/79) η Αμπερντίν τερμάτισε 4η στο πρωτάθλημα, όντας ιδιαίτερα ασταθής, αποκλείστηκε εύκολα στην Ευρώπη από τη Φορτούνα Ντίσελντορφ (ήττα με 3-0 στο πρώτο παιχνίδι) και μοναδική παρηγοριά αποτέλεσε η παρουσία στον τελικό του Λιγκ Καπ, η οποία κατέληξε πάλι σε αποτυχία, με τη Ρέιντζερς να κατακτά τον τίτλο. Οι «Ντονς» δεν ήταν Σεντ Μίρεν. Η ομάδα είχε ποιότητα και ταλέντο, όμως κουμάντο έκαναν παίκτες όπως οι Μπόμπι Κλαρκ, Ντρου Τζάρβι και Τζο Χάρπερ, που είχαν πατήσει προ πολλού τα 30 και με λίγα χρόνια να τους χωρίζουν από τον προπονητή τους, δύσκολα υπάκουαν στις πολλές φορές αυταρχικές απαιτήσεις του.
Η ένταση μάλιστα έμελλε να οξυνθεί στην αρχή της επόμενης σεζόν, όταν ο Σκωτσέζος τεχνικός απέκτησε το προσωνύμιο «Έξαλλος Φέργκι» (=Furious Fergie) σε μία εκρηκτική προσπάθεια να ξεσηκώσει την ομάδα που πήγαινε από γκέλα σε γκέλα. Σε ένα τρελό διάστημα ο Φέργκιουσον έβαλε πρόστιμο στον παίκτη του Τζον Χιούιτ γιατί τον προσπέρασε στον δρόμο (!), έσπασε μία τσαγιέρα στο ημίχρονο ενός αγώνα κινδυνέυοντας να κάψει όσους βρίσκονταν στα αποδυτήρια και κατηγόρησε ευθέως τον Τύπο της χώρας για δημοσιεύματα υπέρ των ομάδων της Γλασκώβης. Και το πιο εκπληκτικό απ’ όλα ήταν, ότι πέτυχε ακριβώς αυτό που ήθελε.
Η Αμπερντίν, 15 χρόνια μετά την Κιλμάρνοκ του Γουίλι Γουόντελ, έσπασε την πρωτοκαθεδρία των Σέλτικ και Ρέιντζερς κι έφερε τον τίτλο για μόλις δεύτερη φορά στην ομώνυμη πόλη. Λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν τότε ότι αυτό το τρόπαιο θα ήταν το πρώτο από τα δέκα (!) συνολικά που θα κατακτούσαν οι «Ντονς» υπό τον Φέργκιουσον, πριν αποχωρήσει για την Αγγλία. «Αυτό ήταν το κατόρθωμα που μας ένωσε. Ένιωσα πραγματικά πως πια είχα τον σεβασμό των παικτών μου», θα παραδεχθεί ο μόλις 38χρονος ακόμα τεχνικός.
Δύο χρόνια αργότερα κι ενώ η Αμπερντίν έχει φτάσει σε δύο ακόμα 2ες θέσεις, τέσσερις σερί ευρωπαϊκές παρουσίες και μία κατάκτηση του Κυπέλλου Σκωτίας, η Αγγλία θα χτυπήσει για πρώτη φορά την πόρτα του Φέργκιουσον. Η Γουλβς, νικήτρια του Λιγκ Καπ το 1980, έχει μόλις υποβιβαστεί στη δεύτερη τη τάξει κατηγορία κι επιθυμεί να αναγεννηθεί στα χέρια του ανερχόμενου Σκωτσέζου. Ο «Τσίχλας» συζητά μαζί της και διαβλέπει κάτι που ο υπόλοιπος κόσμος αγνοεί: ο σύλλογος είναι αγωνιστικά και διοικητικά… άρρωστος. Κάπως έτσι απορρίπτει πάραυτα την προτασή των «Λύκων», τους βλέπει να φτάνουν σε τρεις σερί υποβιβασμούς και παραμένει στο Πιτόντρι να ολοκληρώσει ένα έργο που ο ίδιος θεωρεί ακόμα ατελές.
«Γιγαντωνόταν ήδη σαν τυφώνας τότε. Ήταν ένας άγριος ηγέτης, που προσπαθούσε να απογειώσει τη φήμη του. Ήταν απίστευτα απαιτητικός και δημιουργούσε μία ατμόσφαιρα, σχεδόν εχθρική απέναντι στους παίκτες, θέλοντας να βεβαιωθεί πως θα αποκτήσουμε τη νοοτροπία νικητή και θα δώσουμε όλοι τα πάντα για να πετύχουμε», θα δηλώσει ένας εκ των αστέρων εκείνης της ομάδας, ο Έρικ Μπλακ. Ο Φέργκιουσον έμεινε πεισματικά στη Σκωτία, όμως δεν κύλησαν όλα ιδανικά από την αρχή. Στις τέσσερις πρώτες αγωνιστικές του πρωταθλήματος η Αμπερντίν κέρδισε μόλις ένα παιχνίδι, ενώ στις αρχές Οκτωβρίου γνώρισε και έναν εύκολο αποκλεισμό από το Λιγκ Καπ με δύο ήττες από την μετέπειτα πρωταθλήτρια Νταντί Γιουνάιτεντ.
Γνώριζε ωστόσο πως ήταν θέμα χρόνου η ομάδα να βελτιωθεί κι έτσι είδε μία σπουδαία ευκαιρία να παρουσιάζεται, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, στην Ευρώπη και στη διοργάνωση του Κυπέλλου Κυπελλούχων, που ήδη είχε κατακτήσει στο παρελθόν η Ρέιντζερς. Οι «Ντονς» στο ντεμπούτο τους φιλοδώρησαν με εφτά τέρματα την ελβετική Σιόν, ενώ περίπου έναν μήνα μετά έβαλαν τις βάσεις να ξεπεράσουν και το «εμπόδιο» της Ντιναμό Τιράνων με το σχετικά φτωχό 1-0 στο Πιτόντρι. Ο κόσμος σταδιακά αγκάλιασε την προσπάθεια της ομάδας και στον τελευταίο, πριν την Άνοιξη, γύρο κατέκλυσαν την ιστορική έδρα του συλλόγου, που νίκησε πειστικά την Λεχ Πόζναν και με έναν ακόμη θρίαμβο την απέκλεισε δύο εβδομάδες αργότερα.
Η όρεξη του Φέργκιουσον είχε μόλις ανοίξει. Η Αμπερντίν δεν είχε αγωνιστεί ποτέ στην ιστορία της στην Ευρώπη μετά το πέρας του χειμώνα και δεν τρόμαξε στιγμή όταν η κληρωτίδα την έφερε αντιμέτωπη με την παντοδύναμη Μπάγερν Μονάχου των Μπράιτνερ, Ρουμενίγκε και Χένες. Πριν τον πρώτο προημιτελικό στη Γερμανία οι «Ντονς» έτρεχαν ένα τρομερό σερί με δέκα νίκες σε έντεκα αγώνες, με τη μόνη ισοπαλία να έρχεται στην αναμέτρηση με την πρώην ομάδα του «Τσίχλα», τη Σεντ Μίρεν.
Στην έως τότε ευρωπαϊκή της πορεία η Αμπερντίν είχε δεχθεί μόλις ένα τέρμα, αυτό του υπέρ της συνολικού 11-1 (!) απέναντι στη Σιόν. Αυτή η τρομερή αμυντική επίδοση δεν άλλαξε ούτε στο Μόναχο, με τους Σκωτσέζους να παίρνουν μία «χρυσή», όπως θα αποδειχθεί, ισοπαλία χωρίς τέρματα. Ο επαναληπτικός ωστόσο θα είναι σαφώς πιο δύσκολη. Η Μπάγερν θα προηγηθεί δις, θα κρατά σφιχτά την πρόκριση ένα τέταρτο πριν τη λήξη του αγώνα, όμως δύο τέρματα σε δύο λεπτά (78′,79′) θα δώσουν μία ανεπανάληπτη πρόκριση στην Αμπερντίν. Κάπου εδώ να σημειώσουμε ότι στα προημιτελικά εκείνης της διοργάνωσης βρίσκονταν ταυτόχρονα οι Μπαρτσελόνα, Ίντερ Μιλάνου, Παρί Σεν-Ζερμέν και φυσικά η μετέπειτα φιναλίστ Ρεάλ Μαδρίτης.
«Η Μπάγερν ήταν γεμάτη με διεθνείς της Δυτικής Γερμανίας, μακράν η καλύτερη ομάδα που αντιμετωπίσαμε στον θεσμό», θα τονίσει ο Χιούιτ. Πράγματι στον επόμενο γύρο, στα ημιτελικά, η κληρωτίδα θα «χαμογελάσει» στους Σκωτσέζους, αφού θα φέρει στον διάβα τους την πιο αδύναμη, ακριβέστερα πιο μικρή, ομάδα ακόμα και των προημιτελικών: τη βέλγικη, διαλυμένη πια, Βατερσάι Τορ. Η διαφορά δυναμικής ήταν τέτοια, που η Αμπερντίν τη διέλυσε με το εμφατικό 5-1 (προηγήθηκε με 5-0) στον πρώτο αγώνα στο Πιτόντρι κι έκανε τον επαναληπτικό στο Γκενκ τυπική διαδικασία!
Οι «Ντονς» παρέμεναν τότε μέσα σε όλους τους στόχους τους (εξαιρώντας το Λιγκ Καπ), έχοντας προκριθεί ήδη στον τελικό του Κυπέλλου Σκωτίας και παραμένοντας σε απόσταση αναπνοής από την κορυφή στο πρωτάθλημα. Η αλήθεια όμως ήταν πως άπαντες σκέφτονταν τον μεγάλο ευρωπαϊκό τελικό απέναντι στη Ρεάλ Μαδρίτης του Αλφρέντο Ντι Στέφανο. Ο Φέργκιουσον δεν συμβιβαζόταν, πίεζε τους παίκτες του να αποδώσουν με κάθε τρόπο και δεν είναι ακριβώς έκπληξη ότι τις εβδομάδες πριν και μετά της ιστορικής νίκης απέναντι στη Βατερσάι Τορ, η ομάδα γνώρισε τρεις ήττες σε τέσσερις αγώνες το πρωτάθλημα.
Αυτό παραδόξως λειτούργησε ευεργετικά. Η Αμπερντίν ήταν πια το απόλυτο αουτσάιντερ για την κατάκτηση του τίτλου, θέλοντας μόνο νίκες για να ελπίζει ως το τέλος, και κόντεψε να τα καταφέρει, αφού αν είχε κερδίσει τη Χιμπερνιαν στην προ-προτελευταία αγωνιστική θα είχε πάρει το πρωτάθλημα. Το προσωρινό, ας το αποκαλέσουμε, ντεφορμάρισμα έδωσε πάτημα στον Φέργκιουσον να δώσει ένα ακόμα κίνητρο στο νεανικό του σύνολο και όταν ήρθε η ώρα του τελικού του Ούλεβι, στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, οι «Ντονς» σόκαραν την Ευρώπη.
«Η Αμπερντίν έχει κάτι που τα χρήματα δεν μπορούν να αγοράσουν: ψυχή και ομαδικότητα, χτισμένη πάνω στην οικογενειακή παράδοση», θα παραδεχθεί ο Ντι Στέφανο μετά τη λήξη του αγώνα, που θα βρει την αντίπαλό του νικήτρια. Σε έναν απίστευτα βροχερό καιρό, ο 19χρονος Μπλακ θα ανοίξει το σκορ μόλις στο 7ο λεπτό, όμως η Ρεάλ του Στίλικε, του Μέτγκοντ, του Σαντιγιάνα και του Χουανίτο θα καταφέρει να ισοφαρίσει λίγα λεπτά αργότερα σε μία ιδιαιτέρως άτυχη στιγμή, όταν η μπάλα θα κολλήσει στη λάσπη και θα της δώσει την ευκαιρία να κερδίσει ένα αναπάντεχο πέναλτι.
Από εκεί και πέρα η «Βασίλισσα» μπορεί να ήταν καλύτερη στον αγωνιστικό χώρο, όμως δεν απειλούσε ιδιαίτερα την εστία του Τζιμ Λέιτον. Χωρίς μεγάλες ευκαιρίες ο αγώνας οδηγήθηκε στην παράταση. Ο κακός αγωνιστικός χώρος δεν βοηθούσε κανέναν από τους δύο φιναλίστ, όμως την ώρα που χρειαζόταν «μίλησε» η ψυχή των Σκωτσέζων. Ο 20χρονος Χιούιτ, που είχε περάσει ως αλλαγή, σκόραρε στο 112ο λεπτό κι έκρινε τον τίτλο υπέρ της Αμπερντίν σε ένα κατόρθωμα, που θεωρήθηκε τότε ως μία εκ των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών εκπλήξεων και ήταν ο πρώτος τίτλος εκτός συνόρων για τη Σκωτία από ομάδα εκτός Σέλτικ και Ρέιντζερς!
Ο Στάιν είχε συμβουλεύσει τον Φέργκιουσον, όταν συναντήσει τον Ντι Στέφανο πριν τον αγώνα, να του δωρίσει ένα ακριβό σκωτσέζικο ουίσκι, σαν να ήταν τιμή του που ήταν απλά στον τελικό. Ο «Τσίχλας» το έπραξε, όμως δεν φοβήθηκε στιγμή τον ομόλογό του και στο τέλος του τελικού γύρισε στην πατρίδα του θριαμβευτής. Χαρακτηριστικό της απαιτητικής του περσόνας, αυτής του απόλυτου νικητή, ήταν πως όταν δέκα μέρες αργότερα η Αμπερντίν υπέταξε τη Ρέιντζερς και κατέκτησε το Κύπελλο Σκωτίας, ο ίδιος κάθε άλλος παρά ικανοποιμένος ήταν με την οριακή νίκη με 1-0.
«Αυτή ήταν μία ντροπιαστική εμφάνιση. Αφήσατε τους Γουίλι Μίλερ και Άλεξ ΜακΛίς να αγωνιστούν μόνοι τους. Ξέρετε δεν έχουν σημασία μόνο οι τίτλοι. Δεν θα δεχθώ τέτοιες εμφανίσεις στη δική μου Αμπερντίν». Όπως μάλλον φαντάζεστε οι… νικητές παίκτες του ήταν εμβρόντητοι. «Η πόρτα άνοιξε με εκκωφαντικό θόρυβο. Ήταν σαν να έμπαινε ένας σερίφης σε σαλούν στην άγρια δύση. Ο Σερ Άλεξ δεν ήθελε κανέναν να επαναπαύεται στις επιτυχίες. Όταν πετύχαινες έναν στόχο έπρεπε να προχωρήσεις στον επόμενο», θα θυμηθεί ο Μπλακ.
Ο Φέργκιουσον περίπου δύο χρόνια αργότερα θα έφευγε από τη Σκωτία για χάρη της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, θα έχτιζε τη δική του δυναστεία στο καλύτερο πρωτάθλημα στον κόσμο, θα γινόταν Σερ και θα ανέβαινε στο προπονητικό πάνθεον της ευρωπαϊκής ποδοσφαιρικής ιστορίας. Ίσως όμως το πιο καθοριστικό βήμα να έγινε όταν είδε τη «Βασίλισσα» να γονατίζει μπροστά στη δική του Αμπερντίν τον Μάιο του 1983…
