Μεταξύ των πιο φορμαρισμένων ομάδων στην Πρέμιερ Λιγκ θα βρούμε τις Μπόρνμουθ, Άστον Βίλα και Άρσεναλ, όλες δημιουργήματα Βάσκων προπονητών.
«Οφείλεται στο φαγητό. Έχουμε το καλύτερο φαγητό στον κόσμο. Τα καλύτερα εστιατόρια, την πιο όμορφη πόλη. Πρέπει να έχει κάποια σχέση με αυτό — με το τι τρώμε, με το πως ζούμε. Η ποιότητα ζωής στην πόλη είναι απίστευτη. Νομίζω έχει κάποια σύνδεση με τις ρίζες μας. Τη μόρφωση, το πάθος μας για το ποδόσφαιρο. Παίζαμε στην παραλία. Και τώρα να πας εκεί τα Σαββατοκύριακα θα δεις περίπου 300 παιδιά να κάνουν το ίδιο». Αυτή είναι η απάντηση του Μικέλ Αρτέτα στο φετινό φαινόμενο περί της κυριαρχίας των Βάσκων προπονητών στην Πρέμιερ Λιγκ, αφού πέραν του ίδιου, εντυπωσιακά είναι τα επιτεύγματα και των συμπατριωτών του, Ουνάι Έμερι και Άντονι Ιραόλα.
Στην Ισπανία, στη Χώρα των Βάσκων, ζουν περίπου 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι. Στις επαρχίες Αλάβα, Μπισκάι και Γκιπουθκόα θα συναντήσει κανείς μία ιδιαίτερη κουλτούρα και νοοτροπία, μία περηφάνια, σε ανθρώπους που έχουν διεκδικήσει επανειλημμένα ακόμα και την ανεξαρτησία τους σαν κράτος. Δεν είναι δα και άγνωστη η πολιτική ομάδων όπως η Αθλέτικ Μπιλμπάο, και παλιότερα Ρεάλ Σοσιεδάδ και Μπαρακάλντο, να «χτίζουν» το ρόστερ τους μόνο με γηγενείς παίκτες, με ότι αγωνιστικό τίμημα κι αν είχε αυτή η επιλογή.
Μέσα στα χρόνια έχουν αναδειχθεί αρκετοί Βάσκοι ποδοσφαιριστές και προπονητές κορυφαίου επιπέδου. Δίνοντας έμφαση στους πρωταγωνιστές των πάγκων, μπορούμε να βρούμε σπουδαία ονόματα όπως αυτά των Χαβιέρ Ιρουρέτα, Χαβιέρ Κλεμέντε και Γκαΐθκα Γκαριτάνο σε έναν «χρυσό» κατάλογο, που όσο περνά ο καιρός θα γίνεται ακόμα πλουσιότερος. Στην Πρέμιερ Λιγκ πάντως έπρεπε να φτάσουμε στο… σωτήριο ετος 2016 ώστε να δούμε Βάσκο τεχνικό να καθοδηγεί κάποια ομάδα.
Το πρώτο δείγμα ήταν ομολογουμένως αρνητικό, ή στην καλύτερη αδιάφορο. Ο Αϊτόρ Καράνκα, όντας στον πάγκο της Μίντλεσμπρο από τον Νοέμβριο του 2013, κατάφερε στο τέλος της σεζόν 2015/16 να την ανεβάσει από την Τσάμπιονσιπ μετά από εφτά χρόνια απουσίας. Η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη, αφού μερικές προστριβές που ήδη διατηρούσε ο πρώην άσος της Ρεάλ Μαδρίτης, ήρθαν να προστεθούν στις τραγικές επιθετικές επιδόσεις της ομάδας στα «μεγάλα σαλόνια» και το όλο και δυσκολότερο έργο της παραμονής, με την αποχώρησή του να έρχεται τον Μάρτιο του 2017. Ο ίδιος θα ήθελε να αποδείξει στην «Μπόρο» πως είχε κάνει λάθος, όμως οι επόμενες απόπειρές του στην Αγγλία, με Νότιγχαμ Φόρεστ και Μπέρμιγχαμ είχαν την ίδια κατάληξη — την παραίτησή του μετά από ηχηρές αποτυχιες.
Έναν περίπου χρόνο μετά την αποπομπή του Καράνκα από το Ρίβερσαϊντ, ο Χάβι Γκράθια ήρθε να περισώσει την… τιμή των Βάσκων, αναλαμβάνοντας τον Ιανουάριο του 2018 τη Γουότφορντ. Για μιάμιση σεζόν, τηρουμένων των αναλογιών, τα πήγε καλά, με τις «Σφήκες» να τερματίζουν στη 14η και στην 11η θέση. Το κακό ξεκίνημα όμως της σεζόν 2019/20 δεν του στοίχισε μόνο το πόστο του, αλλά και την παραμονή για την ομάδα, που στο τέλος της χρονιάς υποβιβάστηκε στην Τσάμπιονσιπ μετά από μια πενταετία.
Την ίδια περίπου περίοδο (καλοκαίρι 2018) είχε καταφθάσει στην Πρέμιερ Λιγκ και ο Ουνάι Έμερι, όμως με το δεδομένα δύσκολο έργο της αντικατάστασης του Αρσέν Βενγκέρ σε μία ασταθή Άρσεναλ, απέτυχε κι αυτός όπως και οι προηγούμενοι. Η επιστροφή του στο Νησί είναι μια άλλη ιστορία που θα αναλύσουμε παρακάτω, ενώ στο ίδιο μοτίβο κινείται και ο πρακτικός αντικαταστάτης του στο Έμιρεϊτς, επίσης Βάσκος, Αρτέτα. Κάπως έτσι θα φτάσουμε στον Ζουλέν Λοπετέγκι και την δική του «περιπέτεια» στη Γουλβς.
Ο πρώην τερματοφύλακας, με κυρίοτερη παρουσία στις Λογρονιές και Ράγιο Βαγιεκάνο, έφτιαξε το προπονητικό του όνομα στις μικρές εθνικές της Ισπανίας, κατακτώντας δύο Πανευρωπαϊκά Πρωταθλήματα σε δύο διαφορετικές ηλικίες μέσα σε δύο χρόνια. Αυτές οι επιτυχίες τον οδήγησαν κατά σειρά στις Πόρτο, Ρεάλ Μαδρίτης και εθνική Ισπανίας, σε ένα απίστευτα ανηφορικό μονοπάτι, που όλες τις φορές κατέληξε με απόλυση (στην εθνική οι λόγοι δεν ήταν αγωνιστικοί). Παρόμοια μοίρα γνώρισε και στη Σεβίλλη, προλαβαίνοντας όμως στο μεσοδιάστημα να κατακτήσει τον «ισόβιο» τίτλο του συλλόγου, το Γιουρόπα Λιγκ.
Όλα αυτά δεν αποθάρρυναν τους «Λύκους» να τον προσλάβουν πέρυσι τον Νοέμβριο, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να σώσουν την κατηγορία, μετά το καταστροφικό ξεκίνημα στη σεζόν με τον Μπρούνο Λάγκε. Πράγματι ο Ισπανός νοικοκύρεψε τον σύλλογο και έχασε μόλις εννιά φορές ως το τέλος του πρωταθλήματος (μέχρι τότε είχε δέκα ήττες), καταλήγοντας στην τιμητική, όπως ήρθαν τα πράγματα, 13η θέση. Δυστυχώς τα οικονομικά προβλήματα της Γουλβς τον ανάγκασαν να αποχωρήσει τον περασμένο Αύγουστο, κάτι όμως είχε ήδη αρχίσει να αλλάζει.
Φυσικά ο Λοπετέγκι ήταν το «κερασάκι στην τούρτα», αφού τα όσα επιτελούσαν οι Αρτέτα και Έμερι με τις Άρσεναλ και Άστον Βίλα αντίστοιχα, ήταν ικανά από μόνα τους για να μας πείσουν για τις ικανότητες των Βάσκων προπονητών. Ο πρώτος σε μία επική κούρσα έχασε το πρωτάθλημα στις λεπτομέρειες από τη Μάντσεστερ Σίτι του Πεπ Γκουαρδιόλα, ενώ ο δεύτερος, που ήρθε στην Αγγλία για να διαδεχθεί τον Στίβεν Τζέραρντ περίπου ίδια περίοδο με τον Λοπετέγκι, κατάφερε να οδηγήσει την 13η Βίλα στην έξοδο στην Ευρώπη με σταθερά καλό ποδόσφαιρο.
Η φετινή χρονιά θα ήταν το… τελεσίδικο κριτήριο για την «κατάκτηση» της Πρέμιερ Λιγκ από τους Βάσκους προπονητές, αφού δεν θα κρινόταν μόνο η συνέχεια του έργου των Αρτέτα και Έμερι, αλλά και η δύσκολη αποστολή του τελευταίου ταλαντούχου τέκνου της βάσκικης σχολής, Άντονι Ιραόλα, που ήρθε για να αναλάβει την Μπόρνμουθ. «Οι ομάδες του είναι το τέλειο παράδειγμα για το πως ήταν σαν παίκτης. Είναι πάντα άψογα οργανωμένες, παίζουν με συνοχή και γενναιότητα. Δεν τον νοιάζουν οι προσδοκίες και οι προκαταλήψεις. Με τη Ράγιο πίστευες ότι θα πάλευε για την παραμονή, όμως πάντα κατέληγε με ασφάλεια υψηλότερα στη βαθμολογία. Η Μπόρνμουθ έκανε μία σωστή επιλογή, και θα πάει πολύ καλά γι’ αυτούς».
Αυτή η δήλωση ανήκει στον Γκράθια και συνοψίζει τα όσα πίστευαν οι συμπατριώτες του, και όχι μόνο, για τον Ιραόλα, πριν καν φτάσει στο Βαϊτάλιτι. Σήμερα, λίγο πριν την ολοκλήρωση του πρώτου γύρου στην Πρέμιερ Λιγκ, η Μπόρνμουθ βρίσκεται στο +10 από τη γραμμή σωτηρίας, μετρά πέντε αγώνες αήττητη και προέρχεται από ένα ιστορικό 0-3 μέσα στο Ολντ Τράφορντ απέναντι στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Το σημαντικότερο όμως είναι πως τα λόγια του πρώην τεχνικού των Γουότφορντ και Λιντς ακούγονται πια προφητικά, αφού τα «Κεράσια» τα έχουν καταφέρει όλα αυτά χωρίς φανφάρες, με στρωτό ποδόσφαιρο και σκληρή δουλειά.
Όσον αφορά τώρα τους Αρτέτα και Έμερι συνεχίζουν το περυσινό… τροπάριο, με τις Άρσεναλ και Άστον Βίλα μαζί στην πρώτη τριάδα (!), στο -1 και -2 αντίστοιχα από την πρωτοπόρο Λίβερπουλ. Μάλιστα και οι τρεις προπονητές μετρούν τέσσερις νίκες στα τελευταία πέντε παιχνίδια με τις ομάδες τους, αφήνοντας αποσβολωμένη την Πρέμιερ Λιγκ να θαυμάζει την επέλασή τους. Ένα ακόμα γεγονός άξιο αναφοράς είναι πως όλοι τους κατάγονται από την επαρχία Γκιπουθκόα, με πρωτεύουσα το Σαν Σεμπαστιάν, ή Ντονόστια όπως το λένε οι ντόπιοι, των 726.033 κατοίκων, ενώ Ιραολα και Αρτέτα ξεκίνησαν αμφότεροι από την περίφημη ακαδημία Αντιγκουόκο, που πια ανήκει στην Αθλέτικ Μπιλμπάο.
Το φαινόμενο θα μπορούσαμε να πούμε πάντως πως δεν περιορίζεται στην Αγγλία, αφού και στη Γερμανία, η εκπληκτική φέτος Μπάγερ Λεβερκούζεν προπορεύεται στον βαθμολογικό πίνακα, έχοντας στον πάγκο της τον επίσης Βάσκο, επίσης μεγαλωμένο στη Γκιπουθκόα, επίσης προϊόν της Αντιγκουόκο, Τσάμπι Αλόνσο. Επίσης δεν περιορίζεται μόνο στους πρώτους προπονητές, αφού ακρογωνιαίοι λίθοι της Μάντσεστερ Σίτι, είναι ο τεχνικός διευθυντής Τσίκι Μπεγκιριστάιν, ο βοηθός του Γκουαρδιόλα, Χουάνμα Λίλο, και ο προπονητής τερματοφυλάκων Χαβιέρ Μανσισιδόρ!
Το τρίπτυχο της Βρετανίας, της Χώρας των Βασκων και του ποδοσφαίρου δεν θα μπορούσε να είναι τυχαίο. Οι Χάουαρντ Κένταλ και Τζον Τόσακ στα τέλη της δεκαετίας του ’80 έκαναν απόβαση στην άγουρη ακόμη ποδοσφαιρικά περιοχή, αναλαμβάνοντας τα ηνία των Αθλέτικ Μπιλμπάο και Ρεάλ Σοσιεδάδ αντίστοιχα. Κι αν ο πρώτος απλά μεταλαμπάδευσε την σπουδαία αθλητική κληρονομιά του τόπου του, ο δεύτερος οδήγησε τη «Λα Ρεάλ» στην κατάκτηση του Κόπα ντελ Ρέι και στη 2η θέση στη Λα Λίγκα. «Προφανώς το ποδόσφαιρο ξεκίνησε παντού με Βρετανούς, όμως η σύνδεση εδώ στη Χώρα των Βάσκων είναι ισχυρότερη. Το Μπιλμπάο έχει τη φήμη ότι είναι πολύ βρετανική πόλη. Πιθανώς δεν είναι αλήθεια, όμως είναι μέρος της ταυτότητάς της».
Για επίλογο δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Αρκεί απλά μία ρήση ενός ανώνυμου μέλους του τεχνικού επιτελείου της Ρεάλ Σοσιεδάδ στον Ράφα Μπενίτεθ, όταν αυτός εξέφρασε τις επιφυλάξεις του αν ο Τσάμπι Αλόνσο θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Πρέμιερ Λιγκ: «Μην ανησυχείς. Δεν είναι Ισπανός, είναι Βάσκος».
