«Ματώνοντας τη φανέλα»: Το αλλόκοτο έθιμο του Άθερστοουν

Το Άθερστοουν, ένας πρόγονος του συγχρόνου ποδοσφαίρου, ξεκίνησε τον Μεσάιωνα και ήταν κυριολεκτικά ένας αγώνας ζωής και θανάτου!

Πριν από 800 χρόνια, το σωτήριο έτος 1199, παίχτηκε ένας αγώνας μεσαιωνικού ποδοσφαίρου, ο Αγώνας του Χρυσού, με μία μπάλα από χρυσό, ανάμεσα στις κομητείες του Λέστερσιρ και του Γουόργουικσιρ της Αγγλίας, με νικητές τους δεύτερους. Μέχρι σήμερα, η κωμόπολη του Άθερστοουν στο Γουόργουικσιρ τιμά κάθε χρόνο την επέτειο του μεσαιωνικού αγώνα, διεξάγοντας στους δρόμους της πόλης ένα παιχνίδι με μία μεγάλη μπάλα, ανήμερα της… Ημέρας της Τηγανίτας.

Το αγγλικό ποδόσφαιρο φημίζεται για τη βιαιότητά του, με τους σχολιαστές να αναφέρουν συχνά ότι κάποιος παίκτης δεν είναι αρκετά σωματώδης ή αθλητικός για την Πρέμιερ Λιγκ. Στην πραγματικότητα, το ποδόσφαιρο όπως το ξέρουμε δεν είναι τίποτα μπροστά στο Παιχνίδι της Μπάλας του Άθερστοουν, μία παραλλαγή του μεσαιωνικού ποδοσφαίρου, που αναβιώνεται κάθε χρόνο στους δρόμους της αγγλικής κωμόπολης, μέχρι τις μέρες μας.

άθερστοουν

Ημέρα της Τηγανίτας, μία ημέρα πριν την έναρξη της Σαρακοστής. Οι έμποροι της Λονγκ Στριτ οχυρώνουν τα μαγαζιά τους με ξύλινες σανίδες. Τα παιδιά σχολάνε νωρίτερα απ’ το σχολείο και τρέχουν σπίτια τους για να προφυλαχθούν, με τις τσέπες τους γεμάτες γλυκά και κέρματα, που μοιράζονται πριν την έναρξη του αγώνα.

Ένας επίτιμος καλεσμένος, επιφανές μέλος της τοπικής κοινότητας, διαφορετικό κάθε φορά, κρατά στα χέρια του μια αυτοσχέδια γιγάντια μπάλα, κατασκευασμένη για την περίσταση. Ο Μπράιαν Λιτλ, πρώην προπονητής της Άστον Βίλα, και ο παλαίμαχος τερματοφύλακας Γκόρντον Μπανκς, συγκαταλέγονται μεταξύ των ατόμων που είχαν την τιμή να δώσουν το εναρκτήριο λάκτισμα του αγώνα. Στις 15:00 ακριβώς, το περίοπτο πρόσωπο θα πετάξει την μπάλα απ’ το μπαλκόνι του Συντηρητικού Συνδέσμου του Άθερστοουν και το παιχνίδι θ’ αρχίσει.

παιχνίδι μπάλας

Οι κανόνες, απλοί: 1) το παιχνίδι περιορίζεται στη Λονγκ Στριτ, και 2) δεν επιτρέπεται να σκοτώσεις τον αντίπαλό σου. Δύο ώρες μετά, στις 17:00 ακριβώς, θα ακουστεί το σφύριγμα της λήξης από τον διαιτητή και όποιος κρατά στα χέρια του την μπάλα ανακηρύσσεται νικητής.

Ο δεύτερος κανόνας δεν είναι άσκοπος: κλοτσιές και γροθιές εξαπολύονται προς πάσα κατεύθυνση, αρχικά προς το εκάστοτε άτομο που διεκδικεί, μέσα στον όχλο, την κατοχή της μπάλας, με τις βιαιότητες όπως πολλές φορές να συνεχίζονται ακόμα κι όταν η μπάλα έχει απομακρυνθεί. Σκισμένα ρούχα, αίματα και μώλωπες ολοκληρώνουν την τυπική εμφάνιση που έχει μετά τον αγώνα ένας παίκτης που έβαλε τα δυνατά του για να κερδίσει. Όμως, καμιά φορά, αυτή είναι η εμφάνιση και κάποιου παίκτη που δεν βρέθηκε καν κοντά στην μπάλα!

άθερστοουν

Το Παιχνίδι της Μπάλας του Άθερστοουν είναι ένα από τα μόλις τρία παιχνίδια μεσαιωνικού ποδοσφαίρου που εξακολουθούν να παίζονται στην Αγγλία μέχρι τις μέρες μας. Τα άλλα δύο παίζονται στο Ντέρμπισιρ και το Νορθάμπερλαντ, αντίστοιχα. Οι μεσαιωνικοί αγώνες ποδοσφαίρου ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένοι στην Αγγλία των περασμένων αιώνων, μέχρι που η κυβέρνηση ψήφισε τον Κυκλοφοριακό Νόμο 1835, απαγορεύοντας τη διεξαγωγή των βίαιων αυτών αθλημάτων στις λεωφόρους της χώρας, ανάγοντάς τη σε ποινικό αδίκημα, που θα επέφερε πρόστιμο έως και 40 σελίνια σε κάθε παραβάτη. Αυτό, όμως, δεν σήμαινε τίποτα για τους κατοίκους του Άθερστοουν.

Το 1901, η αστυνομία και οι τοπικές αρχές επιχείρησαν να απαγορεύσουν το Παιχνίδι του Άθερστοουν, όμως η ενορία απέρριψε τη σχετική πρόταση. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, το παιχνίδι παιζόταν απ’ άκρη σ’ άκρη της πόλης, αλλά έπειτα περιορίστηκε στη Λονγκ Στριτ, επειδή η μπάλα έπεφτε συχνά μέσα στο Κανάλι του Κόβεντρι. Το 1986, έπειτα από ένα αλλοπρόσαλλο παιχνίδι, με την κατάσταση να έχει τεθεί εκτός ελέγχου, αποφασίστηκε η σύσταση της επιτροπής του Παιχνιδιού της Μπάλας, η οποία επιφορτίζεται έκτοτε με τη διοργάνωση και τη διασφάλιση της ομαλής διεξαγωγής του παιχνιδιού.

Όταν, το 2019, ξέσπασε εκτεταμένη βία στο Παιχνίδι, ο πρόεδρος της επιτροπής, Ρομπ Μπέρναρντ, δήλωσε: «Στο παρελθόν, όταν η κατάσταση ξέφευγε, θέταμε το ζήτημα ότι το Παιχνίδι της Μπάλας τελούσε υπό απειλή και τον επόμενο χρόνο ηρεμούσαν κάπως τα πράγματα… Αλλά, μετά, επιστρέφει. Αυτή είναι η φύση του».

Παραδοσιακά, από τη δεκαετία του 1950, την μπάλα κατασκεύαζε ο Άλαν Τζόνσον, ένας σαμαράς της Μάρκετ Στριτ. Έπειτα, τη δημιουργία της ανέλαβε η εταιρεία αθλητικών ειδών Webb Ellis. Το 2017, όμως, η Webb Ellis ακύρωσε το συμβόλαιό της, με αποτέλεσμα την κατασκευή της μπάλας να αναλάβει στο εξής ο ταπιτσιέρης του Άθερστοουν Πίτερ Σμιθ. Έτσι, το 2018 η μπάλα κατασκευάστηκε στο Άθερστοουν για πρώτη φορά από το 1982.

Η πρώτη ραδιοφωνική κάλυψη του Παιχνιδιού έγινε από το BBC το 1934. Στην τηλεόραση, στιγμιότυπα του αγώνα προβλήθηκαν για πρώτη φορά το 1958. Στα 821 χρόνια της ιστορίας του, το παιχνίδι ακυρώθηκε για πρώτη φορά το 2021, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.

pushball

Το 2011, παράγοντες ενός νεόδμητου οικιστικού συγκροτήματος στην Αυστραλία, που μοιραζόταν το όνομά του με το Άθερστοουν της Αγγλίας, εκδήλωσαν ενδιαφέρον να διεξαχθεί το παιχνίδι στο απομακρυσμένο νησί της Ωκεανίας, στο πλαίσιο σφυρηλάτησης δεσμών με το Ηνωμένο Βασίλειο. Ένας τοπικός σύμβουλος, ο Μπομπ Τέρνερ, εξέφρασε τον σχετικό ενθουσιασμό του. «Θα ήταν σπουδαίο να εισαγάγουμε το παιχνίδι όταν θα ‘χουμε φτιάξει έναν κεντρικό δρόμο. Θα ήταν ωραίος τρόπος να εγκαινιάσουμε τον δρόμο και το συγκρότημα. Αλλά ίσως θα πρέπει ν’ ανακαλύψουμε πρώτα τους κανόνες!».

Είτε, λοιπόν, το Παιχνίδι της Μπάλας του Άθερστοουν, αυτή η παράξενη και βίαιη εκδοχή του ποδοσφαίρου, αρχίσει σιγά-σιγά να εξαπλώνεται στις άλλες χώρες και ηπείρους, διχάζοντας την κοινή γνώμη ως προς την ποιότητα της κουλτούρας που εξάγει η Αγγλία, είτε, αντιθέτως, αρχίσει σταδιακά να εξαφανίζεται από τις τελευταίες τοποθεσίες που το κρατούν πεισματικά ζωντανό, γεγονός παραμένει ότι αποτελεί ένα από τα πιο αλλόκοτα, αλλά και μακροβιότερα, έθιμα που συναντά κανείς στις μέρες μας!