Σε μία κοινωνία που συχνά ανάγει τους διαιτητές σε «εγκληματίες» και θεωρεί την πολυπλοκότητα των κανονισμών του ποδοσφαίρου ως περιττή ταλαιπωρία, το VAR ήρθε στην ζωή μας το 2016 για να διευκολύνει το έργο διαιτητών και βοηθών και να διαλευκάνει περιπτώσεις διαφθοράς, που συχνά περνούσαν απαρατήρητες μέχρι η κατάσταση να φτάσει στο απροχώρητο. Τέσσερα χρόνια μετά η τεχνολογία γνωρίζει σχεδόν καθημερινό αφορισμό και διχάζει κοινό, παίκτες και προπονητές.
Αν διαφωνείς κάθετα με το VAR και την εισαγωγή του στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, πίστεψε με σε καταλαβαίνω. Δεν μιλάμε για μια ομαλή μετάβαση σε μία νεά τεχνολογική εποχή, αλλά για ένα καθολικό νέο σύστημα κανόνων κι ελέγχων, που κλέβουν από το αγαπημένο μας άθλημα την άγρια ομορφιά του. Την αμφιβολία υπέρ του επιτιθέμενου. Το τζαρτζάρισμα (sic). Την τηλεοπτική παράβαση. Την ισοφάριση του λάθους. Ασφαλώς αναγνωρίζετε τους όρους, που με τόση έμφαση και ικανοποίηση καθιέρωσαν στις συνειδήσεις μας οι δημοσιογράφοι προηγούμενων δεκαετιών και τους έκαναν νόρμα. Σταμάτησαν να μας ενοχλούν αυτές οι ανακρίβειες, γιατί δεν ήταν ελέγξιμες. Το ποδόσφαιρο άλλωστε είναι θρησκεία και το «πίστευε και μη ερεύνα» είναι δόγμα!
Οι ίδιοι δημοσιογράφοι βέβαια την σήμερον ημέρα αρνούνται επιδεικτικά να ενημερωθούν για τους νέους κανονισμούς, απορώντας που οι βοηθοί σηκώνουν για οφσάιντ αφού τελειώσει η φάση (ολόσωστα για να μην επηρεάσουν τον παίκτη σε περίπτωση λάθους μετά τον έλεγχο του VAR) και παραδεχόμενοι πως η κρίση τους συχνά αποδεικνύεται λάθος, λες και μιλάμε μόνο για υποκειμενικούς κανόνες. Δυστυχώς τόσο τα ΜΜΕ όσο και αρκετοί ευερέθιστοι ποδοσφαιριστές έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για την μαζική απόρριψη της νέας τεχνολογίας από τον απλό οπαδό. Ωραίος ο ρομαντισμός παιδιά, όμως όταν τον μπλέκεις με τον άκρατο λαϊκισμό, θελημένα ή μη κοροϊδεύεις το κοινό σου. Ο φίλαθλος έχει δικαίωμα να κρίνει, εσύ όμως έχεις υποχρέωση να ενημερώσεις.
Ο ευκολότερος δρόμος και για αυτό το άρθρο θα ήταν να ακολουθήσει το trend και να τα βάλει με το παράλογο κατεστημένο των τεχνολόγων, που δεν έχουν θέση στο ωραιοποιημένο παρελθόν -αλλά όχι παρόν- του ποδοσφαίρου. Δυστυχώς όμως δεν θα γίνει αυτό. Η γνώση είναι δύναμη και ο αντίλογος απαραίτητος για την πρόοδο όλων μας. «Πάταξον μεν, άκουσον δε». Ο πρώιμος επαγγελματικός αθλητισμός μας δίνει το πιο τρανταχτό παράδειγμα στην αντίδρασή μας στην τεχνολογία. Το NBA χρειάστηκε σχεδόν μία δεκαετία για να εισάγει το ηλεκτρονικό ρολόι των 24 δευτερολέπτων, σε έναν κανονισμό που τότε έμοιαζε σχεδόν ιερόσυλος. Το αποτέλεσμα βέβαια ήταν κωμικοτραγικά παιχνίδια, όπως αυτό μεταξύ των Fort Wayne Pistons και των Minneapolis Lakers, που είχε λήξει 19-18 (!) να θεωρούνται… προϊστορία.
Το παράδειγμα δεν έχει να κάνει φυσικά με παραβάσεις ή διαιτησία, όμως δεν είμαστε εδώ να κρίνουμε τους αξιωματούχους, αλλά την τεχνολογία του VAR αυτή καθαυτή. Λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται γιατί υπάρχουν κακοί επαγγελματίες σε κάθε κλάδο, όμως με σύμμαχο τον ηλεκτρονικό έλεγχο, μπορούν και οι ίδιοι να εξελιχθούν, να βελτιωθούν και να ξεφύγουν από την υποκειμενικότητα του -συχνά- πρώην συναδέλφου τους παρατηρητή, που βάσει ενστίκτου ή συμφερόντων εύκολα έχανε την αξιοπιστία του. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της IFAB πάντως αυτό όντως συμβαίνει. Ίσως μοιάζει απίστευτο, όμως από την εισαγωγή του VAR και έπειτα, οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι κατά 98,8 % σωστές, ενώ πριν αυτό μετά βίας έφταναν το 93%.
Για να είμαι ειλικρινής αν εστιάσουμε μόνο στα στοιχεία, δεν μπορούμε να κάνουμε διάλογο, αφού δεν υπάρχει χώρος αμφισβήτησης. Περισσότερο από το 30% των αγώνων που παρακολουθούμε χρειάζεται την βοήθεια του VAR έστω μία φορά, ενώ σε όσα παιχνίδια έχει χρησιμοποιηθεί δεν έχει γίνει ούτε ένα λάθος στην ταυτότητα του παίκτη, που δέχεται κίτρινη ή κόκκινη κάρτα. Επιπλέον δεν έχει σημειωθεί ούτε ένα τέρμα με το χέρι και το τονίζω γιατί ένας εκ των εμπνευστών αυτής της τεχνολογίας, ο αξιωματούχος της IFAB, Lukas Brud, στην επίσημη παρουσίαση του είχε φέρει ως πλέον εμφατική αλλοίωση αποτελέσματος, το γκολ του Thierry Henry που απέκλεισε την Ιρλανδία από τα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2010.
Το πρόβλημά μας με το VAR έχει δύο ψυχολογικές προεκτάσεις. Η πρώτη είναι η ενστικτώδης αντίδρασή μας όταν -έστω σπάνια- αδικήσει την ομάδα που υποστηρίζουμε, καθώς στο μυαλό μας η ανεπηρέαστη αντικειμενική τεχνολογία θα έπρεπε να είναι αλάνθαστη. Η δεύτερη από την άλλη αγγίζει την ίδια την φύση του οπαδισμού. Η συντριπτική πλειοψηφία υποστηρίζει ομάδες νικήτριες, παραδοσιακές δυνάμεις του ποδοσφαιρικού στερεώματος, που φυσιολογικά αναμένουμε να νικήσουν όταν χρίζονται ως φαβορί. Και έως τώρα δεν το αναμέναμε μόνο εμείς, αλλά και οι ίδιοι οι διαιτητές, μπαίνοντας συχνά προκατειλημμένοι στον αγωνιστικό χώρο, αφού είναι διαφορετικό να δυσαρεστήσεις την μάζα και διαφορετικό τους λίγους και ονειροπόλους.
Ας είμαστε ρεαλιστές, όλοι ξέρουμε για τι πράγμα μιλάω. Η Real Madrid που έχαιρε της εύνοιας του Franco, η «Uefalona» που απέκλεισε την Paris Saint-Germain, η Juventus και το «Calciopoli», οι κατηγορίες κατά του Sir Alex Ferguson και τις επισκέψεις του στους διαιτητές και άλλα αμέτρητα παραδείγματα. Για να μην αναφερθώ στα ελληνικά δεδομένα και υποβιβάσω την συζήτηση. Αν είσαι οπαδός κάποιας ομάδας που διεκδικέι τίτλους, σε διαβεβαιώ ότι έχεις ευνοηθεί συστηματικά και άδικα απέναντι στα «αουτσάιντερ» αυτού του κόσμου. Ακόμα και στην φετινή Premier League, που τα φαινόμενα κατακραυγής εναντίον του VAR είναι αναμενόμενα κάθε αγωνιστική, θα σας το χαλάσω αλλά προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από το «Big Six». Και όχι δεν είναι τυχαίο!
Δεν είναι όμως μόνο θέμα… ψυχής, αλλά και αισθήσεων. Η πρώτη φορά που καταπιάστηκα σοβαρά με το θέμα του VAR ήταν τον Αύγουστο του 2019. Η Manchester City είχε διαλύσει την West Ham με 5-0, όμως το παιχνίδι δεν είχει λάβει δημοσιότητα λόγω της υπεροχής των «Πολιτών». Αντίθετα ο Raheem Sterling είχε «χαλάσει» το VAR. Αγγίζοντας την ταχύτητα των 25 χιλιομέτρων/ώρα την στιγμή που περνούσε δίπλα από τον αμυνόμενο, είχε καταστήσει αδύνατον για την κάμερα των 50 fps να πει με ακρίβεια αν ήταν οφσάιντ ή όχι. Συγκεκριμένα μεταξύ των δύο καρέ (0,02″) που έλεγξε η διαιτητική ομάδα ο παίκτης είχε μετακινηθεί 13 εκατοστά. Η παράβαση τελικά ορίστηκε στα 2,4 εκατοστά, όμως η επαφή δεν ήταν δυνατόν να αποσαφηνιστεί με τέτοια ακρίβεια ώστε να γνωρίζουμε που ακριβώς βρισκόταν ο Άγγλος την στιγμή της πρώτης επαφής, κάτι που σημαίνει πως παίζει το σενάριο να καλυπτόταν ακόμα και 10 εκατοστά!
Πριν βιαστείτε να εκλάβετε το συγκεκριμένο παράδειγμα ως ξεκάθαρο «χτύπημα» κατά του VAR, ελάτε λίγο στην θέση των δαιτητών. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο τουλάχιστον στις περιπτώσεις του οφσάιντ, έχουν μπροστά στα μάτια τους μία αντικειμενική τοποθέτηση της τεχνολογίας σχετικά με την φάση. Ακόμα και αν είναι για ένα χιλιοστό ή ακόμα κι αν λάβουν υπόψιν το περιθώριο λάθους, είναι εντελώς δικαιολογημένοι να πάρουν την απόφαση που μοιάζει σωστή, ανεξάρτητα από το ποια ομάδα αφορά. Αν έπρατταν μάλιστα το αντίθετο, θα είχαν συνειδητά αδικήσει τον αμυνόμενο ή επιτιθέμενο.
Ήρθε η κρίσιμη στιγμή να βγάλουμε κι αυτό από την μέση σχετικά με τα οφσάιντ. Οι γραμμές που παρέχονται στην τηλεοπτική μετάδοση και αντί να μας ικανοποιούν μας προκαλούν δυσφορία, είναι σωστές. Η κάθετη γραμμή μάλιστα, όταν χρειάζεται και το πόδι που πατά στο έδαφος δεν είναι πιο μπροστά, ξεκινά από το σημείο του χεριού που αν χρησιμοποιήσει ο παίκτης για να ακουμπήσει την μπάλα δεν θα παρατηρηθεί ως handball. Ανατομικά αυτό το σημείο βρίσκεται λίγο πάνω από το τελείωμα του μανικιού (ανάλογα και την εμφάνιση), οπότε μην εικάζετε ότι είναι η μασχάλη ή ο αγκώνας ή οτιδήποτε άλλο.
Κάπου εδώ έρχεται και μία ενδιαφέρουσα πρόταση από την Ολλανδία, που σημειωτέον ήταν η πρώτη που δοκίμασε το VAR σε έναν αγώνα κυπέλλου μεταξύ του Ajax και της Willem II. Συγκεκριμένα εξετάζει το ενδεχόμενο η κάθε γραμμή να έχει πάχος 5 εκατοστών και αν αυτές υπερκαλύπτουν η μία την άλλη, τότε ο επιτιθέμενος να θεωρείται καλυμμένος. Όπως βλέπετε τα συνολικά 10 εκατοστά συμπίπτουν -καθόλου συμπτωματικά- με το παράδειγμα με τον Sterling, αφού ο μέσος όρος ταχύτητας σε full sprint ενός παίκτη φανερώνει αυτό ακριβώς το περιθώριο λάθους.
Μακάρι όμως το θέμα να ήταν μόνο τα οφσάιντ. Μεγαλύτερη «πληγή» φαίνεται πως αποτελούν τα πέναλτι. Εδώ αγαπημένη έκφραση αποτελεί το λεγόμενο «δυναμόμετρο», αφού πια η κάθε επαφή είναι ορατή στο… αόρατο «μάτι» του VAR, αλλά συχνά δεν αποδεικνύει αν ήταν ικανή να ανατρέψει τον παίκτη. Επιπλέον η σύγχυση με την αλλαγή των κανονισμών στις παραβάσεις εντός περιοχής τόσο στο handball, όσο και στην παράλληλη παρατήρηση με κίτρινη ή κόκκινη κάρτα μετά από πέναλτι, δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την αντίληψη μας στο τι είναι σωστό ή όχι. Γιατί όμως φταίει το VAR σε αυτό; Απλά παρέχει μία επιπλέον και σαφέστερη άποψη στον εκάστοτε διαιτητή.
Μα ακριβώς αυτό είναι το ζητούμενο. Να δούμε τι θα έδινε αν μπορούσε να ελέγξει την φάση χωρίς σώματα, χωρίς την πίεση του αγώνα, χωρίς λάθος θέση και χωρίς τόσους άλλους αντιπερισπασμούς. Πια έχει τρία… ζευγάρια μάτια και γι’ αυτό σχεδόν αναντίρρητα όταν θα υπάρξει on-field review, θα συμφωνήσει με την απόψη των βοηθών του μπροστά από τις κάμερες. Συγγνώμη, αλλά κι εδώ το VAR κάνει την δουλειά του, όπως ακριβώς είχε προβλεφθεί. Τι θα άλλαζε δηλαδή αν ο διαιτητής έπαιρνε έτσι κι αλλιώς αυτές τις αποφάσεις; Δεν θα «δαιμονοποιούσαμε» την τεχνολογία, γιατί το «ανθρώπινο λάθος» έχει μία θεόσταλτη άφεση αμαρτιών;
Συμφωνώ εν μέρει με τον Milner και την δήλωσή του πως το VAR του «κλέβει» την αγάπη του για το ποδόσφαιρο. Όταν έχεις ήδη πανηγυρίσει ένα τέρμα, έχεις απομακρύνει με επιτυχία μία επικίνδυνη μπάλα ή έχεις «τελειώσει» μια φάση χωρίς απώλειες, το συναίσθημα που σε πλημμυρίζει είναι τόσο έντονο, που μόνο αν έχεις παίξει μπάλα σε αυτό το επίπεδο μπορείς να το διανοηθείς. Όταν η φάση γυρίζει πίσω και επανελέγχεται, το άγχος και η πίεση σε καταβάλλουν κάθε στιγμή. Σαν μία προαγωγή που αποδείχθηκε φάρσα, σαν μία σχέση που δημιουργήθηκε την… Πρωταπριλία. Είναι άδικο να σου «κλέβουν» το συναίσθημα, να σου το «φυλακίζουν», καθώς περιμένεις να πανηγυρίσεις με καθυστέρηση. Είναι όμως πιο άδικο να κάνεις λάθος, να γιορτάζεις την «αβλεψιά» και την «αναρχία», να έχεις την αμφιβολία υπέρ σου.
O Milner είναι πια 34 χρονών και δεν με χαλάει ο ρομαντισμός του, που προσωπικά τον θεωρώ εντελώς αγνό. Η τεχνολογία όμως είναι εδώ για να μορφώσει και να πλάσει τους ποδοσφαιριστές του μέλλοντος, να διαμορφώσει το άθλημα και να το κάνει, αν όχι καλύτερο, τουλάχιστον δικαιότερο. Γι’ αυτό λοιπόν, VARάτε με κι ας κλαίω…
