Από το 1990 έως το 1993 ο Γκρέιαμ Τέιλορ έκατσε στον πάγκο της εθνικής Αγγλίας, κόντρα στην θέληση ολόκληρης της χώρας, κι απέτυχε παταγωδώς!
Τον Ιούνιο του 2013 το έγκριτο Bleacher Report έβγαλε τη δική του λίστα, με τις δέκα καλύτερες ποδοσφαιρικές ταινίες όλων των εποχών. Μετά την τριλογία του «Goal» και το «Fever Pitch», σειρά είχε το σαφώς πιο άγνωστο «Mike Bassett: England Manager», ένα mockumentary, βασισμένο στο ντοκιμαντέρ του 1994 «An Impossible Job» και στον πιο αμφιλεγόμενο προπονητή που πέρασε ποτέ από τον πάγκο της εθνικής Αγγλίας, τον Γκρέιαμ Τέιλορ.
Από το 1982 και το Μουντιάλ της Ισπανίας μέχρι και το πιο πρόσφατο του Κατάρ, τα «Τρία Λιοντάρια» έχουν απουσιάσει μόνο από μία διοργάνωση – εκεί που παραδόξως βρέθηκε η δική μας Εθνική, στα γήπεδα της Αμερικής το 1994. Αυτή η ιστορία αποτυχίας πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις, που έμελλε να στιγματίσει για πάντα ένα από τα μεγαλύτερα προπονητικά ταλέντα στην ιστορία της χώρας. Έναν άνθρωπο που… μιμήθηκε δις τον θρυλικό Μπράιαν Κλαφ, βρέθηκε σε έναν τεράστιο πάγκο για τα δεδομένα του χωρίς να το θέλει και τελικά ξεχάστηκε τόσο ώστε ο αγγλικός Τύπος να προσποιείται πως δεν υπήρξε σχεδόν ποτέ!
Πριν δούμε αναλυτικότερα τη ζωή του Τέιλορ όμως, ας σποϊλάρουμε (sic) το αποκορύφωμα της ιστορίας μας, ρίχνοντας μία λοξή ματιά στα πεπραγμένα του κινηματογραφικού του alter ego, του Μάικ Μπάσετ. Ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Άγγλος ηθοποιός, Ρίκι Τόμλινσον, είναι όπως φαντάζεστε επίσης προπονητής, στη Νόριτς της δεύτερης κατηγορίας κι έχει μόλις κερδίσει στο Γουέμπλεϊ το… Mr Clutch Cup. Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν η εθνική Αγγλίας έχει προκριθεί στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Βραζιλίας στο υποθετικό τότε (ας το πούμε 2002, μιας και η ταινία γυρίστηκε το 2001).
Δυστυχώς λίγο πριν το Μουντιάλ ο ομοσπονδιακός τεχνικός παθαίνει έμφραγμα και το να βρεθεί αντικαταστάτης από την Πρέμιερ Λιγκ δεν είναι τόσο εύκολο, αφού οι δύο κορυφαίοι προπονητές είναι ο ένας… Σκωτσέζος (αναφορά στον Άλεξ Φέργκιουσον) και ο άλλος «βρώμικος» και φωνακλάς (αναφορά στον Μπράιαν Κλαφ). Κάπως έτσι και χωρίς πολλές εξηγήσεις εκλεκτός καταλήγει ο αμφιλεγόμενος Μπάσετ, που μέσα από ένα σωρό αναποδιές και γκάφες, καταφέρνει να οδηγήσει την Αγγλία στην 4η θέση. Σε αυτήν τη ξεκαρδιστική υπόθεση όχι μόνο έχουμε μία σατιρική εκδοχή του «Χεριού του Θεού», αλλά και τους διάσημους Πελέ, Ρονάλντο και Μπάρι Βένισον να παίζουν τους εαυτούς τους!
Ο Μπάσετ της… αληθινής ζωής δεν πήρε το χρίσμα για έναν αντίστοιχα δραματικό λόγο, ούτε βρισκόταν στον πάγκο ομάδας δεύτερης κατηγορίας, όμως η διαδρομή του ήταν εντυπωσιακά ανορθόδοξη. Γιος του δημοσιογράφου της Scunthorpe Evening Standard, Εντ Τέιλορ, πέρασε τα παιδικά του χρόνια στα θεωρεία του Όλντ Σόου Γκράουντ (έδρα της Σκάνθορπ), πριν περάσει μία κάπως αδιάφορη «δυαδική» καριέρα σε Γκρίμσμπι και Λίνκολν ως ακραίος αμυντικός.
Μόλις στα 27 του χρόνια ήρθε η στιγμή της απόσυρσης, αφού ένας σοβαρός τραυματισμός στο ισχίο στάθηκε η αφορμή να αφοσιωθεί στην πραγματική του αγάπη, την προπονητική. Σε μία ηλικία που τότε φάνταζε εξαιρετικά ασύμβατη με τις ευθύνες ενός επαγγελματικού πάγκου, ο Τέιλορ έγινε ο νεότερος προπονητής στην ιστορία της χώρας και ανέλαβε την τελευταία του ομάδα (Λίνκολν) στα μέσα της σεζόν 1972/73. Έδειξε άμεσα θετικά δείγματα, όμως τρία χρόνια αργότερα το τερμάτισε!
Οι «Ιμπς» όχι μόνο τελείωσαν τη χρονιά ως πρωταθλητές της Τέταρτης Κατηγορίας, αλλά μάζεψαν 74 βαθμούς (η νίκη ακόμα έδινε δύο), με 32 νίκες και μόλις τέσσερις ήττες – όλα ρεκόρ για την εποχή. Η φήμη του νεαρού Άγγλου τεχνικού γιγαντώθηκε τόσο, που η Γουέστ Μπρομ της Πρώτης Κατηγορίας τον προσέγγισε, προσφέροντας του «άλμα» δύο κατηγοριών. Τι έκανε ο Τέιλορ; Αποφάσισε να ρισκάρει με ένα απροσδόκητο πισωγύρισμα, αφού ανέλαβε τη Γουότφορντ της Τέταρτης Κατηγορίας, που μόλις είχε περάσει στα χέρια του διάσημου τραγουδιστή, Έλτον Τζον!
Ακολουθώντας την παραίνεση του θρυλικού Ντον Ρέβι, ο μουσικός αστέρας έδωσε λευκή επιταγή στον ταλαντούχο τεχνικό κι αυτός μεγαλούργησε, θυμίζοντας -χωρίς τόση υπερβολή- Μπράιαν Κλαφ. Η Γουότφορντ μέσα στα επόμενα χρόνια κέρδισε τρεις προβιβασμούς, έφτασε σε δύο ημιτελικούς κι έναν τελικό FA Cup, ενώ στην πρώτη της σεζόν στην Πρώτη Κατηγορία τερμάτισε στη 2η θέση (!), πίσω μόνο από τη Λίβερπουλ του Μπομπ Πέισλι, και προκρίθηκε στην Ευρώπη για πρώτη και μοναδική ως σήμερα φορά στην ιστορία της. Μάλιστα ο Τέιλορ με το «καλημέρα» την οδήγησε σε ένα πρωτάθλημα ρεκόρ με συγκομιδή πάνω από 70 βαθμούς, κατορθώνοντας μέσα σε μία τριετία να επαναλάβει κάτι που ως τότε είχαν καταφέρει μόνο δύο ομάδες στη Φούτμπολ Λιγκ.
Αν ακόμα δεν σας έχει πείσει ή αναρωτιέστε γιατί δεν ξέρετε περισσότερα γι’ αυτόν, ακούστε τι έκανε μετά. Το καλοκαίρι του 1987 άφησε τη Γουότφορντ, αλλά για έναν ανεξήγητο λόγο δεν «άκουσε» τις σειρήνες της Πρώτης Κατηγορίας και ανέλαβε την Άστον Βίλα, που μόλις είχε υποβιβασθεί από αυτήν. Φυσικά οι «Βίλανς» δεν ήταν τυχαίοι, αφού έξι χρόνια νωρίτερα είχαν πάρει τον τίτλο στα «μεγάλα σαλόνια» και την αμέσως επόμενη σεζόν είχαν κατακτήσει και τον κορυφαίο διασυλλογικό τρόπαιο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Χωρίς να χάσει χρόνο, ο Τέιλορ τους ανέβασε με την πρώτη απόπειρα και μετά… προοικονόμησε το πρόσφατο θαύμα της Λέστερ, αφού έσωσε την ομάδα την τελευταία αγωνιστική και την επόμενη χρονιά έφτασε μία ανάσα από το πρωτάθλημα, τερματίζοντας -ξανά- στη 2η θέση, πίσω -ξανά- από τη Λίβερπουλ του Κένι Νταλγκλίς.
Με αυτό το βιογραφικό, πιθανόν να ήταν τουλάχιστον ευπρόσδεκτη η πρόσληψή σου στον ομοσπονδιακό πάγκο της χώρας σου, όμως όταν ανακοινώθηκε πως ο Τέιλορ αναλαμβάνει την εθνική Αγγλίας τον Ιούλιο του 1990, σύσσωμος ο ποδοσφαιρικός κόσμος ήταν από σκεπτικός έως και εξαγριωμένος. Τα κατορθώματά του δεν είχαν καμία σημασία, αφού ο ίδιος δεν είχε παίξει ποτέ σε επίπεδο Πρώτης Κατηγορίας και φυσικά δεν είχε φορέσει τη φανέλα με το εθνόσημο. Επιπλέον το αγωνιστικό του στυλ στην Άστον Βίλα βασιζόταν στις μακρινές μπαλιές και απείχε παρασάγγας από το θεαματικό επιθετικό ποδόσφαιρο, που οραματίζονταν οι Άγγλοι φίλαθλοι.
Εν μέσω συνεχούς άδικης κριτικής και υπερβολών από τον Τύπο, ο 46χρονος τότε τεχνικός δεν έχασε ούτε έναν από τους 22 πρώτους του αγώνες με τα «Τρία Λιοντάρια» και προκρίθηκε, αν και σχετικά δύσκολα, στο Euro του 1992. Ακόμα και τότε όμως, άπαντες εστίαζαν στα αρνητικά παρά στα σταθερά βήματα, που έκανε η ομάδα. Γιατί χρησιμοποίησε 59 παίκτες μέσα σε δύο χρόνια; Γιατί δεν χρησιμοποίησε τον Πολ Γκασκόιν σε εκείνο το κρίσιμο παιχνίδι με την Ιρλανδία; Γιατί δεν εμπιστευόταν, ως όφειλε, τους Κρις Γουόντλ και Πίτερ Μπίρντσλι; Γιατί, γιατί, γιατί;
Τα αποτελέσματα τον κρατούσαν στον πάγκο, όμως κάθε άλλο παρά άνετα ένιωθε σ’ αυτόν. Δεν είναι σίγουρο, ακόμα κι αν κατακτούσε το Euro της Σουηδίας, πως θα άλλαζε τη γνώμη του κόσμου. Η πορεία της Αγγλίας πάντως στη διοργάνωση δεν ήταν καλή. Μπορεί να χρειάστηκαν 231 λεπτά για να δεχθεί το πρώτο γκολ, όμως αντίστοιχα σκόραρε μόλις μια φορά και ηττήθηκε στο τελευταίο κρίσιμο παιχνίδι του ομίλου με τους διοργανωτές, μένοντας εκτός συνέχειας. Μάλιστα με το παιχνίδι στο 1-1, ο Τέιλορ επέλεξε να βγάλει αλλαγή τον Γκάρι Λίνεκερ στον, όπως αποδείχθηκε, τελευταίο αγώνα της καριέρας του με την εθνική, στερώντας του την ευκαιρία να σκοράρει και να ισοφαρίσει το ρεκόρ (49 τέρματα) του θρυλικού Μπόμπι Τσάρλτον!
Όπως μάλλον φαντάζεστε πίσω στην Αγγλία επήλθε ξεσηκωμός. Με την Sun να πρωτοστατεί με το πρωτοσέλιδο «Σουηδοί 2 Γογγύλια 1», όπου είχε μεταμορφώσει το κεφάλι του ομοσπονδιακού τεχνικού στο… συμπαθές λαχανικό, ο Τέιλορ αναγκάστηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη για τα λάθη του και να δώσει το σύνθημα για αντεπίθεση εν όψει του Μουντιάλ του 1994 στις ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα ήταν η κριτική να κοπάσει, μέχρι η Αγγλία να χάσει ξανά, σε ένα φιλικό από την Ισπανία, και ο προπονητής να πάρει αναβάθμιση από γογγύλι σε ισπανικό κρεμμύδι!
Even old Turnip Head Graham Taylor was not this bad.#turniphead pic.twitter.com/y2TI3e6fw9
— Bangkok Man (@bangkok__man) June 27, 2016
Σε έναν όμιλο με Ολλανδία, Τουρκία, Πολωνία, Νορβηγία και Άγιο Μαρίνο, τα «Τρία Λιοντάρια» έμοιαζαν να έχουν έναν σχετικά εύκολο δρόμο προς το Παγκόσμιο. Με τους Γκασκόιν και Τζον Μπαρνς να ηγούνται της επίθεσης η ομάδα εμφανιζόταν πιο σίγουρη μέσα στο γήπεδο και κουβαλούσε μαζί τους «Οράνιε», τον τίτλο του φαβορί. Δυστυχώς όμως η ευχάριστη έκπληξη των προκριματικών, Νορβηγία, ήρθε για να αγχώσει τις δύο δυνατές του ομίλου, αναγκάζοντας τις να την κυνηγούν από νωρίς, με τον φόβο ότι μία εκ των δύο θα μείνει εκτός της μεγάλης διοργάνωσης.
Οι Άγγλοι ήταν πολύ καλύτεροι και στις δύο -πρώτες- αναμετρήσεις τους με τους άμεσους ανταγωνιστές για την πρόκριση, όμως σε αμφότερες κατέληξαν με έναν βαθμό, σπαταλώντας προβάδισμα ενός (Νορβηγία) και δύο (Ολλανδία) τερμάτων. Έστω κι έτσι, ένα τριήμερο του Μαΐου του 1993, θα ήταν αρκετό να φέρει την πρόκριση αν η ομάδα κατακτούσε τέσσερις βαθμούς απέναντι σε Πολωνία και Νορβηγία. Με τον πρώτο, πιο βατό και αδιάφορο, αντίπαλο τα «Τρία Λιοντάρια» παρέλυσαν, καθιστώντας το παιχνίδι με τους Σκανδιναβούς ζωής και θανάτου. Δυστυχώς ο Τέιλορ εκείνη την ημέρα «πέθανε». Σε μία προσπάθεια να ξυπνήσει τους παίκτες του, άλλαξε σχήμα και πρόσωπα, έχασε τη ψυχραιμία του και ηττήθηκε δίκαια με 2-0. «Τα θαλάσσωσα. Δεν υπάρχει κάτι να πω για να αμυνθώ των επιλογών μου».
Πιο φανερά από ποτέ, όλοι επιζητούσαν την απομάκρυνσή του από τον πάγκο. Αποκορύφωμα ήταν η εμφάνιση του υποψήφιου Βουλευτή, Πίτερ Νιούμαν, με ταμπέλα «Απολύστε τον Γκρέιαμ Τέιλορ» κατά την εκστρατεία του στο Κρίστσερτς. Ωστόσο με τρία παιχνίδια να απομένουν η ομοσπονδία αποφάσισε να τον κρατήσει, αφού με ισάριθμες νίκες, απέναντι σε Πολωνία, Ολλανδία και Άγιο Μαρίνο, η ομάδα θα προκρινόταν έστω και ως δεύτερη. Το πρώτο εμπόδιο ξεπεράστηκε εύκολα (3-0) και γέμισε ξανά με αισιοδοξία την ομάδα, που θα έπαιζε στο Ρότερνταμ όχι μόνο για την υπόληψη του Τέιλορ και την πρόκριση, αλλά και ίσως το πιο συναρπαστικό παιχνίδι ολόκληρης εκείνης της προκριματικής φάσης.
Το πρώτο ημίχρονο είχε εξαιρετικό ρυθμό, όμως οι δύο μεγαλύτερες ευκαιρίες είχαν έρθει από αμυντικούς μετά από στημένες φάσεις, με το σουτ του Τόνι Άνταμς να απομακρύνεται πάνω στη γραμμή κι αυτό του Τόνι Ντορίγκο, λίγο αργότερα χρονικά, να βρίσκει το δοκάρι. Για κακή τύχη των Άγγλων στο δεύτερο ημίχρονο οι διαιτητές… ξέχασαν να βγουν στον αγωνιστικό χώρο. Πρώτα χάρισαν μια καθαρή κόκκινη κάρτα στον Ρόναλντ Κούμαν, που μετά από λίγο άνοιξε το σκορ με απευθείας εκτέλεση φάουλ (μάλιστα το φάουλ εκτελέστηκε δις, αφού δόθηκε επανάληψη!), και στη συνέχεια έκλεισαν τα μάτια στο χέρι του Ντένις Μπέργκαμπ, που έγραψε το τελικό 2-0. «Ο συνάδελφός σου μόλις με απέλυσε από τη δουλειά μου. Ευχαρίστησε τον γι’ αυτό», θα πει χαρακτηριστικά ο Τέιλορ στον τέταρτο διαιτητή της αναμέτρησης, Μάρκους Μερκ.
Η «αποχαιρετιστήρια» νίκη του με 7-1 απέναντι στον Άγιο Μαρίνο στο τελευταίο του παιχνίδι στον ομοσπονδιακό πάγκο δεν άλλαξε τίποτα και η Ολλανδία προκρίθηκε στο Μουντιάλ, σχεδόν χαροποιώντας όλους όσους ήθελαν να δουν τον Τέιλορ να φεύγει επιτέλους. «Η θλίψη μου είναι τεράστια. Κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί την απογοήτευσή μου για την αποτυχία να βρεθούμε στις ΗΠΑ. Υπάρχει μόνο ένας δρόμος να ακολουθήσω. Αν δεν προκρινόμασταν, ήταν πάντα δεδομένο για μένα πως θα παραιτούμουν».
Αυτοί οι 18 μήνες των προκριματικών για το Παγκόσμιο Κύπελλο, ήταν που έφεραν και το ντοκιμαντέρ «An Impossible Job». Οι Νιλ Ντάνκανσον και Κεν ΜακΓκίλ ξεκίνησαν να κινηματογραφούν την καθημερινότητα των «Τριών Λιονταριών» και του προπονητή τους, χωρίς καν να έχουν πάρει άδεια από την εταιρία τους, νομίζοντας πως όλο αυτό θα καταλήξει στο αρχείο και δεν θα το δει ποτέ κανείς. «Όσοι ακολουθούσαμε τότε την Αγγλία δεν πιστεύαμε πως γυρίζουμε ντοκιμαντέρ. Μόνο ο Τέιλορ το είχε καταλάβει». Το αποτέλεσμα ήταν μία εκπληκτική κωμικοτραγική απεικόνιση της πίεσης που υπόκειντο ο ομοσπονδιακός τεχνικός και των αστοχιών στις οποίες τον οδηγούσαν. Με μπόλικα… γαλλικά και την φράση κατατεθέν «Do I not like that», που ακούγεται να ουρλιάζει λίγο πριν το καταδικαστικό τέρμα στην ισοπαλία με την Πολωνία, ο Τέιλορ πέρασε στο καλτ κινηματογραφικό «Πάνθεον».
Παρά τα όσα είχε καταφέρει ως τότε και όσα είχε προσφέρει στο ποδόσφαιρο, ελάχιστοι συγχώρεσαν τον Άγγλο τεχνικό για την πρακτικά πρώτη του προπονητική αποτυχία. Το πέρασμά του από την Γουλβς και οι επιστροφές του σε Γουότφορντ και Άστον Βίλα δεν έφεραν αποτελέσματα αντίστοιχα του ένδοξου παρελθόντος και το μεγαλύτερο «παράσημό» του πριν αποσυρθεί από τους πάγκους, ήταν όταν ξεπέρασε τα 1.000 παιχνίδια ως προπονητής – μόλις ο τρίτος που το είχε καταφέρει μετά τους Τζιμ Σμιθ και Μπράιαν Κλαφ.
Όταν κυκλοφόρησε η ταινία «Mike Bassett: England Manager», διαφημιζόταν με την φράση «Απατεώνας ή ιδιοφυΐα», ωστόσο ο Τέιλορ μάλλον δεν ήταν τίποτα από τα δύο. Απλά δεν ήταν αρκετά λαμπερός και αρεστός στους συμπατριώτες του κι έπρεπε πάση θυσία να αποτύχει και να ξεχαστεί, όπως και έγινε…
