Χθες διεξήχθη ο 138ος τελικός Κυπέλλου Αγγλίας. Αλήθεια ποιες ήταν οι συνθήκες του πρώτου Αγγλικού τελικού της ιστορίας; Και ποιος ήταν ο νικητής;
Το απόγευμα του Σαββάτου λοιπόν, πραγματοποιήθηκε ο τελικός της αρχαιότερης ever ποδοσφαιρικής διοργάνωσης. Η υπερηχητική πρωταθλήτρια Manchester City του Pep Guardiola κοντραρίστηκε με την, πανάξια ευρισκόμενη στον τελικό, Watford του πρώην «δικού μας» Javi Gracia, στο επιβλητικό νέο Wembley. Σαν γνήσιος λάτρης των old stories, ωστόσο, θα επιχειρήσω να σας ταξιδέψω σε μια εποχή που η λέξη «ποδόσφαιρο» ήταν λίγο έως πολύ άγνωστη. Γυρίζουμε λοιπόν τα ρολόγια μας στις 15:05 του Σαββάτου της 16ης Μαρτίου 1872, ώρα έναρξης του παρθενικού τελικού του FA Cup, ανάμεσα σε δυο παντελώς άγνωστες, σήμερα, ομάδες.
Η μία από αυτές ήταν η Λονδρέζικη Wanderers F.C. Ως έτος ίδρυσης της καταγράφεται το 1859, με την ονομασία Forest F.C. , με την νέα της ονομασία (Wanderers = περιπλανώμενοι) να υιοθετείται λόγω του ότι στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της δεν είχε κανένα γήπεδο ως σταθερή έδρα. Αποτελούνταν αποκλειστικά από μαθητές δημοσίων σχολείων όπως και όλες οι ομάδες της εποχής, με τους σπουδαίους προπονητές να διακρίνονται από το καλό «μάτι» που είχαν όταν τους επέλεγαν, στημένοι έξω από διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις (party κτλ).
Οι τακτικές, όπως μπορούμε να φανταστούμε για εκείνα τα χρόνια, ήταν αυτοσχέδιες, με τους Wanderers να ακολουθούν το ποδοσφαιρικό, τότε, «ρεύμα» (έστω και αν οι ομάδες ήταν λιγοστές). Αυτό πρόσταζε σε πολύ μεγάλο βαθμό την κατάχρηση ντρίμπλας από τους ποδοσφαιριστές. Πολλά από τα γκολ ήταν προϊόν ατομικών ενεργειών των τεχνιτών ποδοσφαιριστών, με τα «θύματά» τους να είναι πέντε, έξι ακόμα και επτά παίκτες. Ο πρόγονος του FA Cup, το Football Association Challenge Cup, ήταν η πρώτη οργανωμένη διοργάνωση ενός ποδοσφαιρικού τουρνουά, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα οι Wanderers μέχρι το 1871, να παίζουν μόνο φιλικούς αγώνες, συνήθως υπό το καθεστώς διαφορετικών κανονισμών από αυτών που θεσπίστηκαν το 1863 από την FA. Όπως και να έχει, ήταν με μεγάλη βεβαιότητα η καλύτερη ομάδα εκείνων των καιρών.
Απέναντι της θα έβρισκε μια ομάδα με απολύτως ριζοσπαστικό τρόπο παιχνιδιού, τους Royal Engineers. Γνωστοί και ως «Sappers», εκπροσωπούσαν ένα τμήμα του Βρετανικού στρατού, με έτος ίδρυσης το 1863 και επίσημο ιδρυτή τον Francis Marindin – ήρωα του πολέμου της Κριμαίας. Η τακτική της ομάδας ήταν ουσιαστικά ο πρόγονος του σημερινού «τίκι-τάκα». Πολλές πάσες, σε μια προσπάθεια διάσπασης της αντίπαλης άμυνας και αρκετά λιγότερες ντρίμπλες, που όπως προαναφέραμε ήταν το επικρατέστερο στυλ των «νηπιακών» ετών του ποδοσφαίρου. Τα ρεπορτάζ χαρακτήριζαν την ομάδα ως «εξαιρετικά οργανωμένη στον αγωνιστικό χώρο με υψηλά ανεπτυγμένη την ανάγκη της συνεργασίας ανάμεσα στα μέλη της». Το passing game χαρακτηριζόταν ως υψηλού επιπέδου, προσφέροντας μια διαφορετική μορφή θεάματος στον αγωνιστικό χώρο, από τις συνεχείς ντρίμπλες και το «ένας εναντίον όλων».
Στην διοργάνωση συμμετείχαν συνολικά 15 ομάδες. Ή μάλλον… τόσες δήλωσαν μέρος. Αυτές ήταν οι Barnes, Civil Service, Hitchin, Crystal Palace (καμία σχέση με την σημερινή, καθώς έχει διαλυθεί από το 1876), Maidenhead, Marlow, Queen’s Park, Donington School, Upton Park, Clapham Rovers, Royal Engineers, Reigate Priory, Wanderers, Harrow Chequers and Hampstead Heathens.
Οι πορείες των δυο μονομάχων προς τον τελικό ήταν, το λιγότερο, περίεργες. Οι οικονομικές δυσκολίες ήσαν τεράστιες, όπως επίσης και η ερμηνεία των κανονισμών, με την ασάφεια τους να είναι πραγματικά παροιμιώδης. Οι Wanderers πέρασαν χωρίς να «ιδρώσουν» από τον πρώτο γύρο, αφού οι Harrow Chequers δεν κατέβηκαν, ενώ στην επόμενη φάση απέκλεισαν πολύ εύκολα τους Clapham Rovers με σκορ 3-1. Ο προημιτελικός απέναντι στην Crystal Palace τελείωσε ισόπαλος χωρίς τέρματα, κάτι που σήμαινε πως έπρεπε να ενεργοποιηθούν οι διατάξεις του κανονισμού. Αυτές ανέφεραν… ρητώς πως «αν ένα παιχνίδι λήξει ισόπαλο, τότε είτε ορίζεται επαναληπτικός αγώνας, είτε περνούν και οι δυο ομάδες (!) στην επόμενη φάση, ανάλογα με την απόφαση της FA».
Στην περίπτωση των Wanderers οι δυο ομάδες πήραν την πρόκριση για τα ημιτελικά, όπου ένα ακόμη ισόπαλο αποτέλεσμα (0-0) έκανε την εμφάνιση του, αυτήν την φορά κόντρα στην Queen’s Park. Ένα δεύτερο ταξίδι προς το Λονδίνο, για τον επαναληπτικό, ήταν οικονομικά δυσβάσταχτο για τους Σκωτσέζους και κάπως έτσι οι Wanderers πανηγύρισαν την πρόκριση στον τελικό! Οι Royal Engineers αφού πέρασαν χωρίς αγώνα από τους Reigate Priory, πήραν το εισιτήριο για το ιστορικό παιχνίδι έχοντας κάνει περίπατο απέναντι σε Hitchin (0-5), Hampstead Heathens (3-0) και Crystal Palace (3-0)!
Ο τελικός έλαβε χώρα στο Kennington Oval του Λονδίνου, ένα γήπεδο το οποίο από το 1846 μέχρι και τις μέρες μας, αποτελεί την έδρα της ομάδας κρίκετ Surrey County. Η προσέλευση περιορίστηκε στον αστείο σήμερα αριθμό των 2000 ατόμων. Αυτό δεν οφείλονταν μόνο στο γεγονός ότι το ποδόσφαιρο ήταν ένα γενικώς «άγνωστο» άθλημα στον πολύ κόσμο, αλλά και στο κόστος του εισιτηρίου -ένα σελίνι ή αλλιώς πέντε σημερινές πένες- ήταν αρκετά μεγαλύτερο από αυτό των υπόλοιπων αθλημάτων! Αυτό το αρκετά κοινό ακόμα και σήμερα πρόβλημα, είχε ως αποτέλεσμα ο κόσμος που βρέθηκε στις κερκίδες να προέρχεται είτε από τα πολύ υψηλά στρώματα της κοινωνίας, είτε από εύπορες, μεσοαστικές οικογένειες, κάτι που ήρθε σε πλήρη αντίθεση με την λαϊκότητα που απέκτησε το άθλημα τα επόμενα χρόνια.
Τα τέρματα δεν διέθεταν δίχτυα ούτε οριζόντιο δοκάρι, παρά μόνο μια ταινία που ένωνε δυο κάθετα δοκάρια ύψους 2,5 μέτρων. Οι όροι «φάουλ» και «πέναλτι» ήταν ακόμα άγνωστοι, οι ομάδες άλλαζαν εστίες μετά από την κάθε επίτευξη τέρματος, ενώ κάθε φορά που η μπάλα έβγαινε πλάγιο άουτ δεν την έπαιρνε αυτός που θα το δικαιούνταν σήμερα, αλλά η ομάδα που ο παίκτης της έφτασε πρώτος σε αυτήν, μετά την κατάληξη της εκτός αγωνιστικού χώρου. Διαιτητής της αναμέτρησης ορίστηκε ο δημόσιος υπάλληλος στο επάγγελμα και ποδοσφαιριστής της Upton Park, Alfred Stair, ο οποίος καθόταν εκτός αγωνιστικού χώρου και καλούνταν να αποφασίσει μόνο όταν οι δυο αγωνοδίκες (ένας σε κάθε μισό του γηπέδου), που είχαν προσληφθεί ένας από κάθε ομάδα, δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν.
Το παιχνίδι κρίθηκε από ένα… tap-in. Ο Walpole Vidal των Wanderers -είχε αγωνιστεί και στο πρώτο επίσημο παιχνίδι ποδοσφαίρου της ιστορίας ανάμεσα σε Αγγλία και Σκωτία, στο 15ο λεπτό πέρασε όποιον βρήκε μπροστά του και με μια πάσα στο κενό τέρμα έδωσε την ευκαιρία στον Morton Betts με ένα άγγιγμα να γράψει ιστορία ως ο πρώτος ποδοσφαιριστής που σκόραρε ποτέ σε τελικό κυπέλλου Αγγλίας. Ο Vidal είχε το προσωνύμιο «ο βασιλιάς της ντρίμπλας» που του κόλλησαν όταν σε παλιότερο παιχνίδι πέτυχε τρία(!) διαδοχικά γκολ χωρίς να ακουμπήσει κανένας αντίπαλος την μπάλα. Ο Betts αγωνιζόταν ως full-back, όμως στην μοναδική του συμμετοχή με τα χρώματα της Εθνικής Αγγλίας έκατσε κάτω από τα δοκάρια! Βέβαια δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε και στην παρουσία του Charles W. Alcock με την φανέλα των Wanderers, ο οποίος μνημονεύεται ως ένας εκ των πατέρων του ποδοσφαίρου, αλλά και ο βασικός εμπνευστής της διοργάνωσης του Κυπέλλου Αγγλίας από την θέση του γραμματέα της FA.
Οι νικητές είχαν την απόλυτη υπεροχή, πέτυχαν άλλο ένα γκολ πέντε λεπτά αργότερα, που ακυρώθηκε λόγω χρησιμοποίησης χεριού, ενώ οι εφημερίδες την επόμενη ημέρα χαρακτήρισαν την απόδοση του τερματοφύλακα των Royal Engineers, William Merriman (αστυνομικός) ως «τέλεια». Το Κυριακάτικο έντυπο της Field έγραψε: «ο ταχύτερος και σκληρότατος αγώνας που έγινε ποτέ στο The Oval» και ότι «οι Wanderers έπιασαν την καλύτερη απόδοση που έχει υπάρξει σε ομαδικό παιχνίδι, τόσο ατομικά, όσο και σαν σύνολο». Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής οι Wanderers παρέταξαν ένα 2-0-8, ενώ οι αντίπαλοι τους παρουσιάστηκαν πιο μετρημένοι, καθώς αγωνίστηκαν σε διάταξη 2-2-6, με τους τερματοφύλακες να έχουν ως συνήθεια να μην μένουν αποκλειστικά κάτω από την εστία τους, αλλά να συμμετέχουν κανονικά στο παιχνίδι.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι Wanderers εκμεταλλεύθηκαν τους κανονισμούς της εποχής, που έλεγαν πως όποιος κατακτά το κύπελλο προκρίνεται αυτόματα στον τελικό της επόμενης χρονιάς! Έτσι, προσέθεσε στην συλλογή της και τον τίτλο του 1873 και έφτασε συνολικά τα πέντε Κύπελλα, πριν διαλυθεί το 1887. Η ομάδα ιδρύθηκε εκ νέου το 2009 από τους απόγονους του Alcock και αγωνιζόταν σε φιλανθρωπικούς αγώνες για λογαριασμό της UNICEF μέχρι το 2011, οπότε και ξεκίνησε να παίρνει μέρος σε ερασιτεχνικά πρωταθλήματα της Αγγλίας. Πλέον, ανήκει στην 13η τη τάξει κατηγορία της Αγγλίας, την λεγόμενη Surrey South Eastern Combination Junior Division Two. Από την άλλη, οι Royal Engineers έχουν αντέξει στον χρόνο, όμως συμμετέχουν σε στρατιωτικά τουρνουά. Οι δυο τους μάλιστα, έδωσαν και μια επετειακή αναμέτρηση το 2012, κάτω από έντονα συγκινησιακό κλίμα, με τους «Sappers» να παίρνουν μια εντυπωσιακή ρεβάνς με σκορ 7-1.
Το ποδόσφαιρο την επόμενη δεκαετία περίπου άρχισε να γίνεται εξαιρετικά δημοφιλές, καθώς ενσωματώθηκε στη Βρετανική κουλτούρα της εργατικής τάξης. Η δημοτικότητά του βοηθήθηκε από επιχειρηματίες που συνειδητοποίησαν τις ευκαιρίες που υπήρχαν στο να περικλείουν τα γήπεδα και να χρεώνουν το κοινό για είσοδο. Το επόμενο βήμα από αυτό, καθώς οι ομάδες άρχισαν να δρουν ως εκπρόσωποι των περιοχών τους, ήταν για τις φιλόδοξες επιτροπές των συλλόγων να «προσελκύσουν» τους καλύτερους παίκτες και να τους πληρώσουν για να παίξουν για τις ομάδες τους. Σε λιγότερο από μία δεκαετία από τον πρώτο τελικό Κυπέλλου Αγγλίας, το επαγγελματικό ποδόσφαιρο είχε αναδυθεί στην Αγγλία, αν και δεν είχε νομιμοποιηθεί από την FA μέχρι και το 1885.
Κάπως έτσι εκτυλίχθηκε η ιστορία του πρώτου τελικού Κυπέλλου Αγγλίας της ιστορίας. Μια ιστορία που απέχει παρασάγγας από τις σύγχρονες ποδοσφαιρικές ιστορίες και απασχολούν μόνο τους ρομαντικούς του αθλητισμού. Δεν VARιέσαι… Ας είναι…
Συντάκτης: Πάνος Κομματέας
