Πριν περίπου 40 χρόνια, όταν οι Βρετανοί προπονητές ήταν της… μόδας εκτός του Νησιού, τρεις «Μίστερ» βρέθηκαν μαζί για μία σεζόν και εντυπωσίασαν στη Λα Λίγκα.
Σε προηγούμενο άρθρο ασχοληθήκαμε με την επέλαση των Βάσκων τεχνικών στην Πρέμιερ Λιγκ. Εδώ θα ακολουθήσουμε την αντίστροφη πορεία. Θα πιάσουμε το νήμα από την κατάκτηση της Λα Λίγκα από την Μπαρτσελόντα του Τέρι Βενάμπλς, και θα μεταφερθούμε με τη… χρονομηχανή μας στη σεζόν 1987/88 στην Ισπανία. Εκεί, θα συναντήσουμε τρεις Βρετανούς που προσπάθησαν, άλλος λιγότερο κι άλλος περισσότερο επιτυχημένα, να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους για το ποδόσφαιρο στην Ιβηρική χερσόνησο. Τελικά, θα κλείσουμε με μια ανασκόπηση του βρετανικού περάσματος από την Ισπανία, ρωτώντας αν επιβίωσε κάτι μέχρι τις μέρες μας.
Σεπτέμβρης, Σωτήριο Έτος 1987. Για μια στιγμή στην Ιστορία, επτά από τους είκοσι προπονητές της Πριμέρα Ντιβιζιόν ήταν Βρετανοί. Ο θρυλικός Τέρι Βενάμπλς ετοιμάζει βαλίτσες αποχαιρετώντας οριστικά τη Βαρκελώνη, ικανοποιημένος που έμαθε λίγη μπαλίτσα στους Καταλανούς, έχοντας στις αποσκευές του το πρώτο πρωτάθλημα της Μπαρτσελόνα από το 1974 και ένα Κόπα ντελ Ρέι. Ο κύκλος τού «Ελ Τελ» είχε κλείσει, όμως φαίνεται πως οι ισπανικοί σύλλογοι αξιολόγησαν θετικά την παρουσία τού Άγγλου στη Λα Λίγκα, αφού τον εξερχόμενο διαδέχθηκαν δύο εισερχόμενοι.
Την 1η Ιουλίου τού 1987, έπειτα από το νταμπλ με την Μπενφίκα, ο Τζον Μόρτιμορ, υπέγραψε για τη «Ρεάλ των φτωχών», Μπέτις. Και την ίδια περίοδο, ο Χάουαρντ Κένταλ ολοκλήρωνε τη μετακίνησή του προς τη Χώρα των Βάσκων και την Αθλέτικ Μπιλμπάο. Στην Ισπανία θα συναντούσαν έναν παλιό γνώριμο από το αγγλικό πρωτάθλημα, τον Ουαλό Τζον Τόσακ, που προπονούσε την επίσης βασκική Ρεάλ Σοσιεδάδ από το 1985. Όντας πλέον ο μόνος εν ζωή από την παρέα, ο Τόσακ ήταν και ο μόνος που θα παρέμενε στην Ισπανία μετά το σημαδιακό 1989, περνώντας συνολικά δεκαεπτά (!) χρόνια στην Ισπανία. Μάλιστα, ήταν ο πρώτος μη-Βάσκος προπονητής τής Σοσιεδάδ.
Οι Βρετανοί τεχνικοί στην Πριμέρα Ντιβιζιόν θα ήταν πολύ περισσότεροι, αν δεν είχαν μόλις απολυθεί και οι Τζοκ Γουάλας και Κόλιν Άντισον. Ο Σκοτσέζος Γουάλας είδε την πόρτα της εξόδου από τη Σεβίλλη λόγω μιας σειράς αρνητικών αποτελεσμάτων στην περίοδο προετοιμασίας, ενώ ο Άντισον, που είχε μόλις οδηγήσει τη Θέλτα στην πρώτη κατηγορία, απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του επειδή έλειψε για λίγες ημέρες από την προετοιμασία για να φροντίσει την άρρωστη μητέρα του (!). Ωστόσο, έναν χρόνο μετά θα επέστρεφε, αυτή τη φορά ως προπονητής τής Ατλέτικο Μαδρίτης (αρχικά ως βοηθός τού Ρον Άτκινσον).
Τη δεκαετία τού 1980, οι Βρετανοί γκρίνιαζαν για τη «διαρροή ταλέντων», ιδιαίτερα νεαρών προπονητών, από το αγγλικό ποδόσφαιρο στην ηπειρωτική Ευρώπη. «Αποτελεί πραγματικό πρόβλημα για το βρετανικό ποδόσφαιρο και … θα πρέπει να ανησυχήσει πραγματικά όσους εμπλέκονται στο εθνικό μας άθλημα», δήλωνε το 1987 ο Φίλιπ Κάρτερ, πρόεδρος της Έβερτον, απ’ αφορμή τής αποχώρησης τού Κένταλ. Ωστόσο στο λιμάνι του Μπιλμπάο, τα πράγματα ξεκίνησαν στραβά για τον ανερχόμενο προπονητή. Δεν ήταν η μεταγραφική πολιτική των Βάσκων που τον ξένισε – αντιθέτως, την θεώρησε αφορμή να χτίσει μία ομάδα από τα κάτω, από τις ακαδημίες. Έβρισκε όμως αφόρητη τη γενικευμένη έχθρα μεταξύ Ισπανών και Βάσκων.
Όταν στις 27 Ιουνίου του 1987, παρακολούθησε τον τελικό κυπέλλου μεταξύ της Ατλέτικο Μαδρίτης και της (βασκικής) Ρεάλ Σοσιεδάδ, με σκοπό να βολιδοσκοπήσει μερικούς Βάσκους παίκτες, οι φίλοι της Σοδιεδάδ άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα υπέρ τής Κ-17 της τότε Γιουγκοσλαβίας που αντιμετώπιζε την Ισπανία, και ο Κένταλ θα δήλωνε: «Ειλικρινά, πίστευα ότι είχα κάνει το μεγαλύτερο λάθος τής ζωής μου». Όμως, αυτό που έχει σημασία στην αφήγησή μας, είναι ότι η Σοσιεδάδ τού Τόσακ κέρδισε την Ατλέτικο στα πέναλτι, εξασφαλίζοντάς του τον μοναδικό τίτλο στα συνολικά επτά χρόνια που βρισκόταν στο τιμόνι των Βάσκων. Στο ενδιάμεσο, τη σεζόν 1989/90, θα πραγματοποιούσε ένα σύντομο πέρασμα από την άλλη Ρεάλ, αυτήν της Μαδρίτης, κατακτώντας και τη Λα Λίγκα!
Επιστρέφοντας στον Κένταλ, γρήγορα ερωτεύτηκε τη βασκική πόλη. Νοίκιασε ένα δωμάτιο κοντά στις προπονητικές εγκαταστάσεις, απ’ όπου κάθε πρωί ατένιζε τους λόφους γύρω από τη Λεζάμα. Μελέτησε την ιστορία τής ομάδας, μαθαίνοντας για τους Άγγλους προπονητές που είχαν προηγηθεί, όπως ο Φρεντ Πέντλαντ, στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Όμως, το πιο σημαντικό, είδε τα βίντεο από τους ξέφρενους πανηγυρισμούς των τίτλων του 1983 και του 1984, όταν όλα τα μέλη τού συλλόγου κατέφτασαν με την κούπα πάνω στο ανοιχτό πλοίο τής ομάδας, το «La Gabarra», πλέοντας στον ποταμό Νερβιόν. Ήταν τότε που πείστηκε ότι ήθελε να φέρει τουλάχιστον έναν τίτλο στο Μπιλμπάο.
While other teams celebrate winning titles by going on a open-top bus ride through the city. Athletic Club historically have done it by going on a open-top boat ride through the city. On La Gabarra. pic.twitter.com/Zy7cdenEZi
— Alexandra Jonson (@AlexandraJonson) September 7, 2020
Η επαφή τού Κένταλ με ομάδες τής Ισπανίας δεν ήταν κάτι καινούργιο. Τη σεζόν 1985/86, είχε υπογράψει προκαταρκτικό συμβόλαιο με την Μπαρτσελόνα, η διοίκηση της οποίας θαύμαζε τα κατορθώματά του με την Έβερτον. Επρόκειτο να πάρει τη θέση του Βενάμπλς, που έμοιαζε αποφασισμένος να φύγει, αλλά τελικά έμεινε στη Βαρκελώνη. Τελικά όμως, ο πενταετής αποκλεισμός των αγγλικών ομάδων από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις, που ίσχυε από τις 2 Ιουνίου τού 1985, λόγω του θανάτου 39 φιλάθλων στο Χέιζελ στις Βρυξέλλες, εξαιτίας αναστάτωσης που προκάλεσαν Άγγλοι οπαδοί, θα αποτελούσε την αφορμή ο Κένταλ να ξαναχτυπήσει ισπανικές πόρτες. Μάλιστα, η εν λόγω τραγωδία στάθηκε αφορμή για το ευρύτερο μεταναστευτικό ρεύμα Άγγλων προς το εξωτερικό, το οποίο κορυφώθηκε το 1987.
Αργότερα, ο Κένταλ θα δήλωνε για την επιλογή του να πάει στην Αθλέτικ, δεύτερη επιλογή τόσο για τον ίδιο όσο και για την ομάδα: «Η Αθλέτικ Μπιλμπάο δεν ήταν Μπαρτσελόνα ή Ρεάλ, αλλά ήταν μια τρομερή ομάδα με μεγάλη ιστορία και περήφανη παράδοση, ακριβώς όπως η Έβερτον». Πολλοί συμπατριώτες του έσπευσαν να τον λοιδορήσουν για την απόφασή του να προπονήσει στην Ισπανία, κατηγορώντας τον ότι κυνηγούσε το χρήμα. Όμως, η δυνατότητα να δοκιμαστεί και να διεκδικήσει αξιώσεις σε ένα διαφορετικό περιβάλλον αποτέλεσε εξίσου σημαντικό κίνητρο για τον Άγγλο, κάτι που στις μέρες μας αποτελεί κοινό τόπο. Όχι όμως και για την Αγγλία τού ’80.
Ο πρόωρος αποκλεισμός τής Αθλέτικ από το Κόπα ντελ Ρέι απογοήτευσε τον Κένταλ, όμως στο πρωτάθλημα κατέκτησε την 4η θέση, με αποτέλεσμα η πρώτη σεζόν να θεωρηθεί επιτυχημένη, και να παραμείνει για άλλον έναν χρόνο. Την ίδια ώρα, οι έτεροι Βάσκοι, η Σοσιεδάδ τού Τόσακ, τερμάτιζαν στην 11η θέση, έχοντας όμως την ευκαιρία να υπερασπιστούν τον τίτλο τής κυπελλούχου Ισπανίας, αυτήν τη φορά ενάντια στην Μπαρτσελόνα. Μπροστά σε 70.000 κόσμο, στις 31 Μαρτίου τού 1988 οι «Μπλαουγκράνα» τού Λουίς Αραγονές επικράτησαν της ομάδας από το Σαν Σεμπαστιάν με 1-0. Ωστόσο, η πορεία τού Ουαλού θα του εξασφάλιζε προς το παρόν άλλη μία σεζόν στο Στάδιο Ατότσα (έδρα της ομάδας πριν το Ανοέτα).
«Όλοι μου οι αμυντικοί παίζουν από αριστερά», δήλωνε ο Τόσακ τον Φεβρουάριο του 1988 για τη μεταγραφική πολιτική τής Σοσιεδάδ. «Αρχίσαμε τη σεζόν με ένα ρόστερ 20 παικτών, οι δέκα εκ των οποίων δεν είχαν καμία εμπειρία στην πρώτη κατηγορία. Αλλά πρέπει να λύνεις τα προβλήματα όσο καλύτερα μπορείς». Το 1989, όταν η Σοσιεδάδ θα «χαλάρωνε» για πρώτη φορά τον σχετικό κανονισμό, ο Ουαλός έφερε τον Τζον Όλντριτζ, ο οποίος έγινε ο πρώτος ξένος παίκτης στην ιστορία τής ομάδας. Ο Τόσακ, μάλιστα, θα έφτανε να θεωρηθεί Βάσκος από τους ντόπιους, «ο υψηλότερος τιμητικός τίτλος», σύμφωνα με έναν Ισπανό δημοσιογράφο.
Όσο για τον τρίτο τής παρέας, τον Τζον Μόρτιμορ, η Ρεάλ Μπέτις τερμάτισε 16η, μία θέση πάνω από τη ζώνη υποβιβασμού, με αποτέλεσμα το ισπανικό εγχείρημα του Άγγλου να βρει άδοξο τέλος. Ο Μόρτιμορ θα επέστρεφε στην Πορτογαλία, αυτήν τη φορά για λογαριασμό τής Μπελενένσες, προτού εγκαταλείψει ουσιαστικά την προπονητική, για να γίνει λίγα χρόνια αργότερα πρόεδρος της Σαουθάμπτον. Διόλου ευκαταφρόνητο κατόρθωμα, αν αναλογιστεί κανείς ότι ξεκίνησε ως τεχνικός τού Εθνικού Πειραιώς (!), στην ίδια ομάδα όπου, ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία, θα έκλεινε την καριέρα του ο Κένταλ το 1999. Άλλωστε ο Κένταλ ήταν παλιός γνώριμος στα καθ’ ημάς, χάρη στο πέρασμά του από την Ξάνθη το 1994.
Μπορεί, λοιπόν, τη σεζόν 1987/1988 κανένας από τους τρεις Βρετανούς τεχνικούς να μην κέρδισε τίποτα στην Ισπανία. Παρ’ όλα αυτά, κέρδισαν τις εντυπώσεις, με τον Κένταλ να οδηγεί την Αθλέτικ στην 4η θέση και τον Τόσακ να διεκδικεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το Κόπα ντελ Ρέι με τη Σοσιεδάδ. Ο Μόρτιμορ αποδείχθηκε απλός περαστικός και ο Κένταλ έμελλε να αναπολεί την –άτιτλη– διετία στο Μπιλμπάο ως τα πιο όμορφα χρόνια τής ζωής του, όσο ο Τόσακ θα σκαρφάλωνε στη βουνοκορφή τής κατάκτησης της Λα Λίγκα με τη «Βασίλισσα», προτού επιστρέψει στην άλλη, την πιο ταπεινή Ρεάλ.
Έτσι, με κίνδυνο να συγκρίνουμε ανόμοια μεγέθη, ο Ουαλός μπορεί να θεωρηθεί ο άξιος συνεχιστής της παράδοσης του βρετανικού ποδοσφαίρου στην Ισπανία, μετά τον Βενάμπλς. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν μπορούσε να εγείρει σοβαρή απειλή απέναντι στην αυτοκρατορία τής Ρεάλ Μαδρίτης τής εποχής εκείνης, η οποία κατέκτησε πέντε συνεχόμενα πρωταθλήματα από το 1986 έως το 1990. Όπως αποδείχθηκε, η «Εποχή των Βάσκων», που κράτησε από το 1981 έως το 1984 με δύο πρωταθλήματα για τη Σοσιεδάδ και την Μπιλμπάο, αντίστοιχα, είχε παρέλθει οριστικά. Αν κάτι έμεινε πάντως, είναι εκείνο το «Μίστερ», με το οποίο ανέκαθεν αποκαλούσαν οι Ισπανοί τους Βρετανούς προπονητές…
